می دانستید شیوع ناباروری یا نازایی در کل جمعیت حدود 15% می باشد؟ در صورتی که زوجی مدت یک سال بدون استفاده از ابزار جلوگیری از بارداری برای باروری تلاش کنند اما موفق نشوند . البته در مورد خانم هایی که بالاتر از 35 سال سن دارند این مدت کمتر است 6 ماه در نظر گرفته می شود.
علت نازایی چیست؟
در واقع نازایی را به عنوان بیماری زوجین درنظر گرفته می شود . که درصدی علت آن زنانه می باشد وحدود نیمی از علت نازایی مردانه است که در ادامه به طور مفصل به آن می پردازیم.
علت ناباروری مردان
ناباروری در مردان می تواند به علل ذیل باشد :
- مشکل در تولید اسپرم
- تعداد و تحرک اسپرم کم باشد
- اسپرم شکل غیر طبیعی داشته باشد .
- بیماری های سیستمیک
علت ناباروری زنان
- مشکل در تخمک گذاری
- ذخیره تخمدان کم باشد.
- اشکال در لوله های رحمی باشد.
- شکل رحم مشکل داشته باشد مانند رحم دو شاخ یا دیواردار
حدود 15% علتهای ناباروری ناشناخته است که هیچ یک از زوجین علت آن نیستند.
آیا اندومتریوز باعث ناباروری می شود؟
وارد شدن بافت داخلی رحم به خارج از رحم، مانند داخل لگن یا سایر اعضای شکم، می‌تواند به بروز بیماری اندومتریوز منجر شود. این بیماری می‌تواند باعث چسبندگی لوله‌ها شود و ارتباط بین لوله‌های رحمی و تخمدان را بهم بزند. همچنین ممکن است باعث تخریب بافت تخمدان شود و تاثیرات منفی بر روی تعداد و کیفیت تخمدان‌ها داشته باشد. این وضعیت می‌تواند باعث ایجاد ناباروری به علت آناتومیک لوله‌ای رحمی شود.
علامت اصلی این بیماری دردهای مزمن و شدید در لگن است که ممکن است در هنگام دفع ادرار نیز احساس شود و معمولاً با لاپاراسکوپی تشخیص داده می‌شود. اگر اندومتریوز تنها باعث چسبندگی لوله‌های رحمی و بافت‌های اطراف آن باشد، درمان آن نیز ممکن است با لاپاراسکوپی انجام شود.
درمان اندومتریوز با روش های درمان ناباروری
در صورتی که فرد مبتلا به اندومتریوز تخمدان پایینی داشته باشد (که با تست‌های آزمایشگاهی تشخیص داده می‌شود)، درمان ابتدایی ممکن است با استفاده از فرایند تلقیح مصنوعی (IVF) انجام شود. همچنین، اگر درمان با لاپاراسکوپی بهبودی نیازمند است، بعد از ۶ ماه از درمان، از روش IVF استفاده می‌شود. اما باید توجه داشت که این بیماری ممکن است عود کند و پس از گذشت ۶ ماه از درمان، ممکن است مجدداً ایجاد شود.
آیا با وجود اندومتریوز می توان باردار شد؟
به صورت کلی بافت های اندومتریوز با بارداری کاهش می یابد . زیرا بارداری باعث افزایش سطح استروژن در بدن می شود که خود عاملی برای کوچک شدن بافت اندومتریوز می شود . معمولا مشکلی برای بارداری ایجاد نمی کند اما باید تحت پزشک یک متخصص زنان خوب باشند .
ناباروری به دلیل وجود آنتی بادی ها
در صورتی که در طی آزمایشات برای بررسی علل ناباروری، تست آنتی بادی‌ها مثبت باشد، می‌تواند به عنوان یکی از دلایل اصلی ناباروری شناخته شود. این موضوع ممکن است باعث عدم بارداری و تشکیل جنین شود. حتی گاهی آنتی بادی‌هایی بر علیه اسپرم وجود دارند که می‌توانند منجر به ناباروری در خانم‌ها شوند.
عدم تعادل آنتی بادی‌ها و پروتئین‌هایی که در سیستم ایمنی درگیر هستند، نیز می‌تواند مشکل‌زا باشد. برای شناسایی و درمان این مشکلات، لازم است تا توسط متخصص زنان تست و بررسی صورت بگیرد تا علت شناخته شده و راهکار درمانی مناسب انتخاب شود.
همچنین بیماری خود ایمنی سلیاک، که در آن بافت روده‌ای توسط خود بدن مورد حمله قرار می‌گیرد و مشکلات گوارشی عدیده‌ای را ایجاد می‌کند، ممکن است در برخی از خانم‌ها به عنوان یک عامل ناباروری تاثیرگذار باشد. اگر بیماری سلیاک درمان نشود، می‌تواند از تشکیل جفت جلوگیری کرده و ناباروری را ایجاد کند.
در هنگام تجویز تست‌ها و آزمایشات توسط متخصص زنان، لازم است که تمام موارد در آزمایشگاه بررسی شود و تعیین شود که آیا ناباروری به دلیل سیستم ایمنی ایجاد شده است یا دلایل دیگری دارد. این بررسی تنها با کمک یک آزمایش خون انجام می‌شود و می‌تواند به راحتی صورت بگیرد.
ناباروری در زنان با علل ژنتیک
ناباروری در زنان با علل ژنتیکی خصوصا اختلالات کروموزومی نیز رخ می دهد . بیشترین درصد اختلالات کروموزومی در تعداد کروموزوم ها دیده می شود . خصوصا در خانم ها که شامل دو کروموزوم ایکس هستند . درصورت حذف یک کروموزوم ایکس ، سبب ایجاد یک سندرم، به نام سندرم ترنر می شود .
سندرم ترنر مجموعه علامت هایی دارد:
کوتاه بودن قامت
در ناحیه گردن، پوستی شل و اضافه
اختلال در قاعدگی ماهانه
وجود مشکلات هورمونی
معمولا در این خانم ها عقیمی وجود دارد . معمولا این تشخیص در سنین کودکی انجام می شود زمانی که کودک به مدرسه می رود و با هم سال های خود مقایسه می شود، والدین متوجه کودک می شوند .
جهش در ژن های هورمونی
در ناباروری زنان، یکی از عوامل مهم به نام “جهش در ژن‌های هورمونی” است که می‌تواند منجر به مشکلات ناباروری در دستگاه تناسلی زنان شود. برخی از این نوع اختلالات ممکن است با استفاده از داروها قابل درمان باشند.
ناباروری ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد و برای درمان آن، ابتدا باید علت آن شناسایی شود تا راهکار درمانی مناسب مشخص شود. دکتر فاطمه سمامی، متخصص زنان در منطقه شرق تهران، پس از بررسی علل ناباروری، بهترین روش‌های درمانی را انتخاب می‌کند تا زوجین به سرعت به نتایج مطلوب برسند.
تشخیص ناباروری
برای تشخیص ناباروری، ابتدا تست اسپرم از مرد گرفته می‌شود تا از نظر تعداد، کیفیت و تحرک اسپرم بررسی شود. در صورت داشتن آزواسپرمی (اسپرم در اسپرم‌ریزی)، هورمون گناداتین (هورمونی که از مغز ترشح می‌شود) نیز بررسی می‌شود. اگر اسپرم در دسترس باشد، آن را می‌توان برای استفاده در روش IVF (تلقیح مصنوعی) استفاده کرد. اما اگر اسپرم در دسترس نباشد، باید از روش اهدای جنین استفاده کرد.
چه زمانی برای درمان ناباروری اقدام کنیم ؟
در صورتی که سن خانم کمتر از 30 باشد تا یک سال و اگر بیشتر از 35 سال داشته باشد باید 6 ماه تا بارور شدن صبر کند اگر با وجود تلاش ها اتفاقی نیافتد باید برای درمان نازایی اقدام کند . زیرا ذخیره تخمدان و کیفیت آن در این سن کاهش پیدا می کند و بعد از سن 40 سالگی احتمال بارداری بسیار کم می شود .
روش های درمان های ناباروری
از جمله رایج ترین روش های درمان ناباروری به شرح زیر می باشد:
درمان ناباروری با ivf
Ivf یا لقاح خارج رحمی روشی است که به صورت مصنوعی لقاح انجام می شود . در این روش اسپرم داخل تخمک تزریق می شود . این تخمک با داروهایی تحریک می شوند و فولیکول های آن شروع به رشد می کنند . این تخمک ها گرفته شده و داخل اسپرم در آزمایسشگاه تزریق می شود . جنین حاصل از این لقاح مصنوعی بعد از 2 یا 3 روز به رحم مادر منتقل می شود و شروع به رشد می کند.
میزان موفقیت درمان ناباروری با ivf
میزان موفقیت در کل دنیا با این روش 30 تا 40 درصد تخیمن زده شده است . ممکن است با چندین پروسه ivf بارداری اتفاق نیافتد ، بررسی های دیگری انجام می شود و همه چیز نرمال بود ژن های لانه گزینی و از نظر ایمونولوژی بررسی می شود که روش جدیدی است .
درمان ناباروری با iui
درمان ناباروری با iui روشی برای کمک به بارداری خانم هاست . سیستم تولید مثل زنان عبارتند از : وازن ، گردن رحم ، رحم ، لوله های فالوپیان و تخمدان ها . در بین عادات ماهانه زنان هر ماه تخمدان ها یک تخمک رها می کند که فرآیند تخمک گذاری نامیده می شود . پس از تخمک گذاری ، تخمک ها وارد لوله های فالوپ می شوند . زنان در صورت داشتن مقاربت در روز تخمک گذاری یا روز بعد از آن باردار می شوند . در این زمان اسپرم در مجاورت تخمک آزاد شده در لوله های فالوپ قرار گرفته و منجر به لقاح می شود . iui برای زنانی است که مشکل بارداری دارند . این روش جزو اولین روش های ناباروری محسوب می شود . در این روش تلقیح اسپرم به داخل رحم اتفاق می افتد . این روش در مواردی ذیل استفاده می شود :
- مشکل در بافت رحم باشد .
- ترشحات غیرعادی وجود دارد .
- رحم یا گردن رحم وضعیت طبیعی ندارد.
- مشکل در آنتی بادی ضد اسپرم دارند.
- زوجی که آلوده به ویروس ایدز یا هپاتیت باشد بخصوص در خانم ها
- خانم هایی که درد شدید در هنگام نزدیکی دارند یا واژینیموس دارند
ممکن است فرد بدون تحریک تخمدان وارد پروسه iui شود که میزان موفقیت آن بسیار کم است . در صورتی که تعداد تخمک ها افزایش می یابد موفقیت آن افزایش می یابد . بعد از تحریک تخمک گذاری با دارو در زمان مناسب بعد از اینکه تخمک ها آمادگی لازم را پیدا کردند آمپولی تزریق می شود تا باعث رهاسازی تخمک ها شود. سپس در موعد مقرر اسپرمی ازمرد گرفته می شود و در محیط آزمایشگاه شستشو داده می شود و در نهایت اسپرم با کیفیت بهتری انتخاب می شود وبه داخل رحم تلقیح می شود . بعد از دو هفته باید تست بارداری انجام شود تا اینکه بررسی کنند بارداری اتفاق افتاده یا نه .