درمان سقط مکرر جنین

چنانچه دو بارداری پیاپی یا بیشتر منجر به سقط یاد شود از اصطلاح سقط مکرر جنین استفاده می‌شود. چنانچه بارداری تایید شده به صورت بالینی به طور ناخواسته قبل از هفته بیستم پایان داده شود، از آن با اصطلاح سقط جنین یاد می‌شود. منظور از تایید بالینی این است که بارداری در سونوگرافی مشاهده شود یا بافت جنین پس از سقط تشخیص داده شود.

علل سقط مکرر چیست؟

بیشتر موارد سقط بارداری ناشی از ناهنجاری‌های کروموزومی یا ژنتیکی است و به صورت تصادفی رخ می‌دهد. این ناهنجاری ممکن است از تخمک، اسپرم یا نطفه نشأت گیرد. تقریباً 12 تا 15 درصد از بارداری‌های تایید شده‌ی بالینی به سقط جنین ختم می‌شود که مادر در بیش از نیمی از این موارد حتی متوجه بارداری خود نبوده است. خطر سقط جنین با هر بار سقط افزایش می‌یابد، اما احتمال آن در کل زیر 50 درصد است.

هر چه سن مادر بالاتر باشد، احتمال سقط جنین نیز بیشتر است؛ به عبارت دیگر، با افزایش سن مادر، احتمال ناهنجاری‌های ژنتیکی کروموزومی در جنین افزایش می‌یابد. همچنین، مادر یا پدر گاهی دچار اختلال‌های خفیف ژنتیکی هستند که این مشکل به نحو شدیدتری در جنین بروز می‌یابد و به سقط می‌انجامد.

گاهی مشکل و ناهنجاری رحمی عامل سقط جنین است. سیستم ایمنی مادر نیز نقش مهمی در سقط مکرر دارد. اختلال‌های هورمونی، مانند دیابت و بیماری تیروئید نیز به سقط دامن می‌زند. مشکلات مربوط به لخته شدن خون مادر نیز یکی از علل سقط به شمار می‌رود. در مجموع، عوامل محیطی، استرس و عوامل شغلی به طور مستقیم منجر به سقط نمی‌شوند.

آزمایش‌هایی که بر روی زوج‌های با تجربه سقط مکرر انجام می‌شود

یک متخصص دکتر زنان خوب ابتدا سابقه پزشکی، خانوادگی، جراحی و ژنتیکی والدین را به دقت بررسی می‌کند و معاینه کاملی انجام می‌دهد.یکی از آزمایش‌های پرکاربرد آنالیز کاریوتایپ والدین است. به آرایش کروموزومی یا ژنتیکی فرد کاریوتایپ گفته می‌شود. هدف از این آزمایش یافتن ناهنجاری‌هایی در والدین است که می‌تواند به نوزاد منتقل شود و به سقط منجر گردد. از آنجایی که اختلال‌های کاریوتایپ بسیار نادر است، متخصص احتمالاً ترجیح می‌دهد این آزمایش را انجام ندهد مگر آن که احتمال وجود دیگر ناهنجاری‌های شایع‌تر رد شده باشد.

رحم و حفره رحمی (داخل رحم) غالباً بررسی می‌شود. روش‌های متعددی برای معاینه حفره رحم وجود دارد که از آن جمله می‌توان به سونوگرافی، سونوگرافی با تزریق سالین، هیستروسالپینگوگرافی یا عکس رنگی رحم، ام آر آی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) و یا هیستروسکوپی (مشاهده داخل رحم) اشاره کرد. سونوگرافی غالباً نخستین آزمایش است که اطلاعاتی را درباره شکل رحم و وجود فیبروئید (فیبروم رحمی) در اختیار قرار می‌دهد. در روش سونوگرافی با تزریق سالین محلول داخل رحم تزریق می‌شود تا متخصص ناهنجاری‌های داخل رحم مانند پولیپ (توده‌های لایه پوششی رحم)، فیبروم یا اسکار و جای زخم را ببیند. متخصص با توجه به عکس رنگی رحم و لوله‌ها علاوه بر مشاهده داخل رحم می‌تواند لوله‌ها (باز بودن یا نبودن آنها) را نیز ببیند. هیستروسکوپی عمل جراحی کوچکی است که در آن دوربینی از دهانه رحم وارد رحم می‌شود تا متخصص بتواند مستقیماً داخل رحم را مشاهده کند. متخصص زنان و زایمان فیبروم و پولیپ را درمی‌آورد و بافت همبند جای زخم یا سپتوم رحمی را می‌برد. به ناهنجاری شکلی رحم سپتوم رحمی گفته می‌شود که مادرزادی است. ام آر آی به منظور تعیین محل فیبروم و در صورت وجود ناهنجاری‌های شکلی رحم انجام می‌شود.

آنتیبادی‌های آنتیفسفولیپیدها به ویژه آنتی‌بادی آنتی‌کاردیولیپین و ضدانعقاد لوپوسی بررسی می‌شود. این آنتی بادی‌ها مرتبط به سندرم آنتی‌فسفولیپید است که ممکن است عامل سقط باشد. تمام بانوانی که در هفته دهم بارداری یا قبل از آن سقط داشته‌اند و جنین وضعیت طبیعی داشته است یا این که صرف نظر از سن بارداری سه بار تجربه سقط داشته‌اند، باید این غربالگری را انجام دهند. آزمایش ترومبوفیلی ارثی یا افزایش تمایل به تشکیل لخته خون معمولاً برای بانوان با تجربه سقط مکرر توصیه نمی‌شود، چون شواهدی مبنی بر مفید بودن مصرف داروی جلوگیری از لخته شدن خون برای پیشگیری از سقط به دست نیامده است. با این حال آزمایش لخته شدن غیرطبیعی خون در صورتی انجام می‌شود که بیمار دارای سابقه لخته شدن خون مرتبط با عامل‌هایی چون جراحی، شکستگی استخوان یا عدم تحرک طولانی مدت باشد یا یکی از والدین یا خواهران و برادران‌اش مبتلا به اختلال لخته شدن شدید خون باشد.

آزمایش عملکرد هورمونی نیز انجام می‌شود. عملکرد تیروئید و آنتی‌بادی‌های تیروئید بررسی و پرولاکتین، هورمون مسئول تولید شیر سینه، نیز اندازه‌گیری می‌شود. آزمایش‌های ذخیره تخمدان نیز به منظور بررسی عملکرد تخمدان انجام می‌شود. نتایج شماری از پژوهش‌ها بیانگر این نکته است که عملکرد ضعیف تخمدان، منعکس شده در آزمایش‌های هورمونی، ممکن است به ناهنجاری‌های کروموزومی تخمک در تخمدان مربوط باشد. آزمایش دیابت نیز در صورتی انجام می‌شود که مادر در معرض ابتلا یه این بیماری باشد یا نشانه‌هایی از دیابت مشاهده شده باشد.

درمان سقط جنین مکرر

درمان سقط مکرر جنین بستگی به علت آن دارد. احتمال بارداری موفق، بر اساس نتایج بررسی، بسیار بالا است؛ به طوری که اگر هیچ گونه ناهنجاری مشاهده نشود، درصد موفقیت بارداری 77 درصد و در غیر این صورت 71 درصد است. در صورتی که ناهنجاری کاریوتایپ (اختلال ژنتیکی یا کروموزومی) عامل سقط باشد، والدین معمولاً برای مشاوره ژنتیک معرفی می‌شوند. متخصص ژنتیک اختلال ژنتیکی را تشریح کرده و احتمال بارداری طبیعی در آینده را پیش‌بینی می‌کند. برخی از والدین تصمیم می‌گیرند که در طول بارداری بعدی، تحت مطالعه ژنتیکی پیش از تولد قرار بگیرند تا آرایش ژنتیکی جنین را به یکی از دو روش زیر بررسی کنند:

1. نمونه‌برداری از پرزهای کوریونی (CVS): این نمونه‌برداری در اواخر سه ماهه اول یا ابتدای سه ماهه دوم انجام می‌شود.

2. آمینوسنتز: در این روش، مقداری از مایع آمنیوتیک، یعنی مایع احاطه کننده نوزاد در دوران بارداری، آنالیز می‌شود.

در صورتی که از روش لقاح مصنوعی (IVF) استفاده شود، می‌توان از تکنیک تشخیص پیش از لانه گزینی (PGD) برای تشخیص بیماری‌های ژنتیکی قبل از انجام لانه گزینی استفاده کرد. در این روش، تزریق‌های متعددی به مادر داده می‌شود تا تعداد زیادی تخمک در تخمدان رشد کند. سپس، با انجام یک جراحی کوچک، تخمک‌ها از تخمدان‌ها بازیابی می‌شوند. سپس یک اسپرم در هر تخمک تزریق می‌شود و فرصت رشد به نطفه داده می‌شود. در مرحله بعد، یک سلول از نطفه نمونه‌برداری و آزمایش ژنتیکی آن انجام می‌شود تا نطفه آسیب‌دیده منتقل نشود.

در صورت مشاهده ناهنجاری رحمی، جراحی با توجه به نقص موجود انجام می‌شود. اگر سندرم آنتی‌فسفولیپید تشخیص داده شود، داروهای خاصی برای کاهش تشکیل لخته خون تجویز می‌شود. همچنین، اگر دیابت یا اختلال تیروئید عامل سقط باشد، داروهای مناسب نیز تجویز می‌شود.