درمان سقط مکرر جنین

چنانچه دو بارداری پیاپی یا بیشتر منجر به سقط یاد شود از اصطلاح سقط مکرر جنین استفاده می‌شود. چنانچه بارداری تایید شده به صورت بالینی به طور ناخواسته قبل از هفته بیستم پایان داده شود، از آن با اصطلاح سقط جنین یاد می‌شود. منظور از تایید بالینی این است که بارداری در سونوگرافی مشاهده شود یا بافت جنین پس از سقط تشخیص داده شود.

علل سقط مکرر چیست؟

اکثر موارد سقط نتیجه ناهنجاری‌های کرموزومی یا ژنتیکی است و به صورت تصادفی رخ می‌دهد. این ناهنجاری ممکن است از تخمک، اسپرم یا نطفه نشأت بگیرد. تقریباً 12 تا 15 درصد از بارداری‌های تایید شده‌ی بالینی به سقط جنین ختم می‌شود که مادر در بیشی از نیمی از این موارد حتی متوجه باردار بودن خود نبوده است. خطر سقط جنین با هر بار سقط افزایش می‌یابد، اما احتمال آن در کل زیر 50 درصد است.

هر چه سن مادر بالاتر باشد، احتمال سقط جنین نیز بیشتر است؛ در توضیح علت رابطه سن مادر با سقط جنین گفته‌ شده است که کیفیت پایین تخمک به ناهنجاری‌های ژنتیکی کروموزومی منجر می‌شود. مادر یا پدر گاهی دچار اختلال‌های خفیف ژنتیکی هستند که این مشکل به نحو شدیدتری در جنین بروز می‌یابد و به سقط می‌انجامد.

گاهی مشکل و ناهنجاری رحمی عامل سقط جنین است. سیستم ایمنی مادر نیز نقش مهمی در سقط مکرر دارد. اختلال‌های هورمونی، مانند دیابت و بیماری تیروئید نیز به سقط دامن می‌زند. مشکلات مربوط به لخته شدن خون مادر نیز یکی از علل سقط به شمار می‌رود. در مجموع عامل‌های محیطی، استرس و عامل‌های شغلی منجر به سقط نمی‌شود.

آزمایش‌هایی که بر روی زوج‌های با تجربه سقط مکرر انجام می‌شود

یک متخصص دکتر زنان خوب ابتدا سابقه پزشکی، خانوادگی، جراحی و ژنتیکی والدین را به دقت بررسی می‌کند و معاینه کاملی انجام می‌دهد.یکی از آزمایش‌های پرکاربرد آنالیز کاریوتایپ والدین است. به آرایش کروموزومی یا ژنتیکی فرد کاریوتایپ گفته می‌شود. هدف از این آزمایش یافتن ناهنجاری‌هایی در والدین است که می‌تواند به نوزاد منتقل شود و به سقط منجر گردد. از آنجایی که اختلال‌های کاریوتایپ بسیار نادر است، متخصص احتمالاً ترجیح می‌دهد این آزمایش را انجام ندهد مگر آن که احتمال وجود دیگر ناهنجاری‌های شایع‌تر رد شده باشد.

رحم و حفره رحمی (داخل رحم) غالباً بررسی می‌شود. روش‌های متعددی برای معاینه حفره رحم وجود دارد که از آن جمله می‌توان به سونوگرافی، سونوگرافی با تزریق سالین، هیستروسالپینگوگرافی یا عکس رنگی رحم، ام آر آی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) و یا هیستروسکوپی (مشاهده داخل رحم) اشاره کرد. سونوگرافی غالباً نخستین آزمایش است که اطلاعاتی را درباره شکل رحم و وجود فیبروئید (فیبروم رحمی) در اختیار قرار می‌دهد. در روش سونوگرافی با تزریق سالین محلول داخل رحم تزریق می‌شود تا متخصص ناهنجاری‌های داخل رحم مانند پولیپ (توده‌های لایه پوششی رحم)، فیبروم یا اسکار و جای زخم را ببیند. متخصص با توجه به عکس رنگی رحم و لوله‌ها علاوه بر مشاهده داخل رحم می‌تواند لوله‌ها (باز بودن یا نبودن آنها) را نیز ببیند. هیستروسکوپی عمل جراحی کوچکی است که در آن دوربینی از دهانه رحم وارد رحم می‌شود تا متخصص بتواند مستقیماً داخل رحم را مشاهده کند. متخصص زنان و زایمان فیبروم و پولیپ را درمی‌آورد و بافت همبند جای زخم یا سپتوم رحمی را می‌برد. به ناهنجاری شکلی رحم سپتوم رحمی گفته می‌شود که مادرزادی است. ام آر آی به منظور تعیین محل فیبروم و در صورت وجود ناهنجاری‌های شکلی رحم انجام می‌شود.

آنتیبادی‌های آنتیفسفولیپیدها به ویژه آنتی‌بادی آنتی‌کاردیولیپین و ضدانعقاد لوپوسی بررسی می‌شود. این آنتی بادی‌ها مرتبط به سندرم آنتی‌فسفولیپید است که ممکن است عامل سقط باشد. تمام بانوانی که در هفته دهم بارداری یا قبل از آن سقط داشته‌اند و جنین وضعیت طبیعی داشته است یا این که صرف نظر از سن بارداری سه بار تجربه سقط داشته‌اند، باید این غربالگری را انجام دهند. آزمایش ترومبوفیلی ارثی یا افزایش تمایل به تشکیل لخته خون معمولاً برای بانوان با تجربه سقط مکرر توصیه نمی‌شود، چون شواهدی مبنی بر مفید بودن مصرف داروی جلوگیری از لخته شدن خون برای پیشگیری از سقط به دست نیامده است. با این حال آزمایش لخته شدن غیرطبیعی خون در صورتی انجام می‌شود که بیمار دارای سابقه لخته شدن خون مرتبط با عامل‌هایی چون جراحی، شکستگی استخوان یا عدم تحرک طولانی مدت باشد یا یکی از والدین یا خواهران و برادران‌اش مبتلا به اختلال لخته شدن شدید خون باشد.

آزمایش عملکرد هورمونی نیز انجام می‌شود. عملکرد تیروئید و آنتی‌بادی‌های تیروئید بررسی و پرولاکتین، هورمون مسئول تولید شیر سینه، نیز اندازه‌گیری می‌شود. آزمایش‌های ذخیره تخمدان نیز به منظور بررسی عملکرد تخمدان انجام می‌شود. نتایج شماری از پژوهش‌ها بیانگر این نکته است که عملکرد ضعیف تخمدان، منعکس شده در آزمایش‌های هورمونی، ممکن است به ناهنجاری‌های کروموزومی تخمک در تخمدان مربوط باشد. آزمایش دیابت نیز در صورتی انجام می‌شود که مادر در معرض ابتلا یه این بیماری باشد یا نشانه‌هایی از دیابت مشاهده شده باشد.

درمان سقط جنین مکرر

درمان سقط مکرر جنین با توجه به علت آن پیشنهاد می‌شود. احتمال بارداری موفق، صرف نظر از نتایج بررسی، بالا است: درصد موفقیت بارداری در صورت مشاهده نشدن هیچ گونه ناهنجاری 77 درصد و در غیر این صورت 71 درصد است. چنانچه ناهنجاری کاریوتایپ (اختلال ژنتیکی یا کروموزومی) علت سقط باشد، والدین غالباً برای مشاروه ژنتیک معرفی می‌شوند. متخصص ژنتیک اختلال ژنتیکی را توضیح می‌دهد و احتمال بارداری طبیعی در آینده را برآورد می‌کند. تعدادی از والدین تصمیم می‌گیرند در طول بارداری بعدی تحت مطالعه ژنتیکی پیش از تولد باشند تا آرایش ژنتیکی جنین به یکی از دو روش زیر بررسی شود:

• نمونه‌برداری از پرزهای کوریونی ( CVS): نمونه‌برداری از جفت در اواخر سه ماهه اول یا ابتدای سه ماهه دوم انجام می‌شود.
• آمینوسنتز: در آمینوسنتز مقداری از مایع آمنیوتیک، مایع احاطه کننده نوزاد در دوران بارداری، آنالیز می‌شود.

چنانچه لقاح مصنوعی (IVF) انجام شود، می‌توان PGD یعنی تشخیص بیماری‌های ژنتیکی پیش از لانه گزینی را انجام داد. در این عمل تزریق‌های متعددی بر روی مادر انجام می‌شود تا تعداد زیادی تخمک در تخمدان رشد کند. سپس با انجام جراحی کوچکی تخمک‌ها از تخمدان‌ها بازیابی می‌شود. پس از آن یک اسپرم در هر تخمک تزریق می‌شود و فرصت رشد به نطفه داده می‌شود. در مرحله بعد یک سلول از نطفه نمونه‌برداری و آزمایش ژنتیکی آنالیز می‌شود تا نطفه آسیب‌دیده منتقل نشود.

اگر ناهنجاری رحمی مشاهده شود، جراحی با توجه به نقص موجود انجام می‌شود. چنانچه سندرم آنتی‌فسفولیپید تشخیص داده شود، داروهای خاصی برای کاهش تشکیل لخته خون تجویز می‌شود. اگر دیابت یا اختلال تیروئید عامل سقط باشد نیز داروهای مناسب تجویز می‌شود.