زایمان سزارین یا سی سکشن عملی جراحی است که در آن برای خارج کردن نوزاد برشی در رحم و شکم مادر ایجاد می‌شود. سزارین گاهی به دلیل وجود عوارض بارداری یا پیش از این انجام دادن سزارین و عدم امکان زایمان واژینال پس از سزارین (VBAC) از پیش برنامه‌ریزی می‌شود. البته ضروری بودن سزارین اول غالباً تا زمان وضع حمل مشخص نمی‌شود. اگر باردار هستید، آگاهی از چگونگی انجام سزارین، آمادگی پیش از عمل و مراقبت بعد از آن کمک می‌کند تا تجربه خوشایندتری داشته باشید.
زایمان سزارین چیست؟
متخصص زنان و زایمان برشی را در عمل سزارین روی شکم و رحم مادر ایجاد می‌کند تا بتواند نوزاد را خارج کند. سزارین متداول‌ترین جراحی بزرگی است که بر روی بانوان انجام می‌شود. هر ساله بسیاری از بانوان باردار برای در آغوش گرفتن فرزند خود به این عمل روی می‌آورند.
دلیل انجام سزارین
ایمنی سزارین برای نوزاد در برخی موارد بیشتر از زایمان طبیعی واژینال توصیه می شود. این شرایط عبارتند از:
1.عدم پیشروی وضع حمل: عدم پیشروی وضع حمل در یکی از دلایل اصلی انجام سزارین است. در این حالت، علیرغم انقباضات شدید و مدت طولانی، دهانه رحم به اندازه کافی باز نمی شود یا سر نوزاد بزرگتر است و قادر به عبور از مجرای زایمان نیست.
2. ندرس رسیدن اکسیژن به نوزاد: در برخی موارد، نوزاد به اکسیژن کافی دسترسی ندارد و انجام سزارین ضروری است.
3. نوزاد در وضعیت غیرطبیعی قرار دارد: اگر نوزاد از طریق پاها یا باسن یا از طریق پهلو و شانه به دنیا آمده باشد، سزارین راه حلی ایمن تر است.
4. بارداری چندقلو: در صورت بارداری چندقلو، سزارین ممکن است ضروری باشد و نوزادها باید قبل از موعد تولد به دنیا بیایند یا مشکلات دیگری وجود داشته باشد.
5. وجود مشکل جفت یا بند ناف.
6. بیماری های مادر: اگر مادر با بیماری هایی مانند ناراحتی های پیچیده قلبی، فشار خون بالا و قابل قبول برای زایمان فوری یا بیماری های قابل انتقال به نوزاد مانند تبخال تناسلی یا سندرم HIV عفونت داشته باشد، سزارین توصیه می شود.
7. انسداد مکانیکی: اگر رحم با فیبروم بزرگ مسدود شود یا شکستگی و دررفتگی شدید لگن وجود داشته باشد یا نوزاد دچار هیدروسفالی شده باشد، انجام سزارین ضروری است. هیدروسفالی به معنای این است که سر نوزاد بیش از حد بزرگ است.
8. سابقه سزارین: در برخی موارد، با توجه به نوع برش رحم و عوامل دیگر، می توان روش زایمان طبیعی را در صورت داشتن سابقه سزارین قبلی استفاده کرد. با این حال، برخی از تخصصی ها توصیه می کنند سزارین تکرار شود.
بعضی از زنان ترجیح می دهند که برای اولین زایمان خود، راحتی بیشتر را با انجام سزارین تجربه کنند و از درد زایمان واژینال طبیعی و عوارض آن جلوگیری کنند. اگر قصد دارید که زایمان اولتان طبیعی باشد، همراه با پزشک زنان و زایمان خود مشورت کنید تا تصمیم بهتری برای سلامت شما و نوزادتان بگیرید.
ایمن‌ترین روش زایمان
اگر بارداری یا وضع حمل بدون هیچ عارضه‌ای باشد، زایمان طبیعی از سزارین ایمن‌تر است. اما در صورتی که نیاز به سزارین برای نجات مادر یا نوزاد وجود داشته باشد، این روش ایمن‌ترین گزینه خواهد بود. برنامه‌ریزی شده بودن سزارین و وجود سلامت عمومی مناسب مادر نیز می‌تواند به کاهش عوارض جدی پس از سزارین کمک کند.
در بعضی موارد، پزشک ممکن است از مادر بخواهد بین زایمان طبیعی و سزارین یکی را انتخاب کند. القاء و تحریک زایمان ممکن است نیازمند مداخلات بیشتری باشد، مانند استفاده از فورسپس یا ونتوز، که این ابزارها نیز بدون عوارض و خطر احتمالی نیستند. بنابراین، شما و پزشکتان باید مزایا و معایب القاء و انجام سزارین را به دقت مورد بررسی قرار دهید و روش ایمن‌تر را انتخاب کنید.
گاهی اوقات تصمیم گرفتن ممکن است سخت باشد. در این صورت، باید دو کفه مزایا و معایب سزارین را بررسی کنید تا ببینید کدام گزینه مناسب‌تر است. این تصمیم ممکن است مدتی قبل از موعد وضع حمل یا حین زایمان گرفته شود، بنابراین بهتر است اطلاعات خود را در این زمینه افزایش دهید تا بتوانید تصمیم مناسبی بگیرید.
مراحل انجام سزارین
از جمله مهم ترین مراحل انجام زایمان سزارین به شرح زیر می باشد:
آمادگی
پزشک زنان و زایمان توصیه می‌کند که با متخصص بیهوشی درباره ابتلا به بیماری‌های افزایش دهنده احتمال بروز عوارض بیهوشی مشورت کنید. پزشک زنان و زایمان دستور انجام آزمایش خون را پیش از سزارین می‌دهد. اگر سزارین قبل از هفته سی و نهم بدون دلیل اورژانسی برنامه ریزی شده باشد، تکمیل ریه‌های جنین پیش از سزارین از طریق تست آمینوسنتز بررسی می‌شود تا اطمینان حاصل شود که نوزاد آماده به دنیا آمدن است.
درباره امکان‌پذیر بودن سزارین پیش از موعد زایمان یا پزشک زنان و زایمان صحبت کنید. سوالات و نگرانی‌های خود را مطرح کنید و شرایط لازم برای سزارین موفقیت‌آمیز را بررسی نمایید.
در طول عمل
روش انجام سزارین ممکن است با توجه به دلیل اجرای آن متفاوت باشد، اما مراحل اصلی این عمل به شرح زیر است:
بستری شدن در بیمارستان: قبل از انجام سزارین، معده و شکم باید پاک شوند. احتمالاً یک کاتتر یا سوند برای جمع کردن ادرار در مثانه قرار داده می‌شود. سپس سرم به رگ دست یا بازو متصل می‌شود تا مادر مایعات و دارو دریافت کند. همچنین، داروی ضداسید برای کاهش احتمال آشفتگی معده در طول عمل به مادر داده می‌شود.
بیهوشی
برش شکم: پزشک یک برش را روی دیواره شکم ایجاد می‌کند، که معمولا افقی و نزدیک به خط رویش موی شرمگاهی (برش بیکینی) است. اگر برش بزرگ لازم باشد یا نوزاد باید سریع خارج شود، پزشک یک برش عمودی را دقیقاً زیر ناف تا بالای استخوان شرمگاهی ایجاد می‌کند. سپس پزشک به طور لایه به لایه در بافت چربی و بافت پیوندی برش‌هایی ایجاد و عضله شکم را جدا می‌کند تا به حفره شکمی دسترسی پیدا کند.
برش رحم: پزشک معمولاً یک برش افقی در عرض بخش پایینی رحم (برش مورب پایین) ایجاد می‌کند. البته برش‌های دیگری نیز بسته به موقعیت نوزاد در داخل رحم و وجود عوارضی مانند جفت پاین یا سرراهی ایجاد می‌شود.
زایمان: نوزاد از شکاف یا برش ایجاد شده بیرون آورده می‌شود. پزشک مایعات را از بینی و دهان نوزاد خارج می‌کند، سپس بند ناف را می‌گیرد و می‌برد. نوزاد از رحم بیرون آورده می‌شود و سپس شکاف با بخیه بسته و دوخته می‌شود.
پس از عمل
اکثر مادران و نوزادان پس از عمل دو تا سه روز در بیمارستان بستری می‌شوند. برای کنترل درد پس از از بین رفتن اثر داروی بیهوشی پمپی برای تنظیم دوز داروی سرم در اختیار مادر قرار داده می‌شود. از مادر خواسته می‌شود تا اندکی پس از سزارین بلند شود و راه برود. ماما وجود نشانه‌های عفونت، حرکت مادر، میزان نوشیدن مایعات و عملکرد روده و مثانه را تحت نظر دارد.
مادر می‌تواند شیردهی را بلافاصله پس از به هوش آمدن شروع کند و با راهنمایی پرستار یا ماما روش صحیح در آغوش گرفتن نوزاد هنگام شیردهی را یاد بگیرید. پرستاران داروهای لازم برای تسکین درد پس از جراحی که مناسب دوران شیردهی باشد در اختیار مادر قرار می‌دهند. پزشک زنان وزایمان پیش از ترخیص هر گونه مراقبت پیشگیرانه مانند واکسیناسیون را به مادر یادآوری می‌کند.
پس از ترخیص
- تاحد امکان استراحت کنید: پیش از سزارین سعی کنید تمام لوازم مورد نیاز خود و فرزندتان را در دسترس قرار دهید. تا چند هفته از بلند کردن هر شیء سنگین‌تر از فرزند خود یا بلند کردن اشیاء از حالت چمباتمه خودداری کنید.
- محافظت از شکم: برای حمایت بیشتر هنگام شیردهی از چند بالش استفاده کنید. استفاده از کمربند بارداری نیز توصیه می‌شود.
- نوشیدن مایعات فراوان: نوشیدن آب و دیگر مایعات کمک می‌کند تا مایعات از دست رفته در طول زایمان و شیردهی را جایگزین کنید و از یبوست نیز جلوگیری می‌کند.
- مصرف داروهای لازم: پزشک زنان و زایمان مصرف استامینوفن (تایلنول و اقلام مشابه) یا داروهای دیگر را برای تسکین درد توصیه می‌کند.
- خودداری از آمیزش
تاثیر سزارین بر بارداری‌های بعدی
پس از یک بار سزارین احتمالاً مجبور خواهید بود که برای بارداری‌های بعدی نیز سزارین انجام دهید. البته همیشه این‌طور نیست. زایمان واژینال پس از سزارین (VBAC) نیز ممکن است. پزشک زنان و زایمان راهنمایی لازم را در بارداری بعدی ارائه می‌دهد.
عوارض
دوران بهبود سزارین طولانی‌تر از نقاهت زایمان طبیعی است. سزارین نیز مانند هر عمل جراحی دیگری با عوارضی احتمالی همراه است. البته در صورتیکه زایمان سزارین توسط پزشک مجرب و با سابقه انجام شود احتمال بروز تمامی این عوارض به صفر خواهد رسید.
شایع‌ترین عوارض سزارین عبارت است از:
- التهاب و عفونت غشاء داخلی رحم
- افزایش خونریزی
- واکنش به بیهوشی
- لخته شدن خون
- عفونت کردن زخم
- آسیب ناشی از جراحی
- افزایش ریسک یا خطر بارداری‌های آتی