اختلالات هورمونی در زنان: علائم، عوارض و درمان

همه خانم‌ها با لحظات احساس خشم، ناامیدی و رنجش آشنا هستند. این حالات گاهی اوقات بدون هیچ دلیل روشنی رخ می‌دهد، اما غالباً به علت نوسان هورمون‌ها است. هورمون‌ها در واقع نقش بسیار مهمی در سلامت و روحیه زنان بر عهده دارند. نوسان سطح هورمون در زنان می‌تواند بر خلق و خو، میل جنسی، باروری و تخمک‌گذاری آنها تأثیر بگذارد.

هورمون چیست؟

هورمون‌ یک پیام‌رسان‌ شیمیایی است که از طریق جریان خون به اندام‌ها و بافت‌ها می‌رود. هورمون‌ها به اندام‌های بدن می‌گویند که باید چه کاری را و چگونه انجام دهند. با این حال عملکرد هورمون‌ها آهسته‌تر از دیگر پیام‌رسان‌های شیمیایی است. هورمون‌ها توسط غدد درون ریز که گروه خاصی از سلول‌ها در سراسر بدن هستند، تولید می‌شوند.

غدد درون ریز اصلی عبارتند از:
 غده هیپوفیز
 غده تیروئید
 غده تیموس
 غدد آدرنال
 غده پانکراس یا لوزالمعده

هورمون‌ یک پیام‌رسان شیمیایی قدرتمند است، به این معنی که فقط مقدار کمی از هورمون باعث تغییرات قابل توجهی در اندام‌ها یا بافت‌های بدن می‌شود.

عدم تعادل هورمونی چیست؟

در حالت طبیعی، بدن انواع مختلفی از هورمون‌ها را به صورت متعادل تولید می‌کند که عملکرد سلامتی اندام‌ها و بافت‌های بدن را تضمین می‌کند. با این حال، هنگامی که یک یا چند هورمون تغییر می‌کند، می‌تواند منجر به عدم تعادل هورمونی شود. در این وضعیت، شما ممکن است دچار کمبود یک هورمون و تولید بیش از حد هورمون دیگری شوید.

چه عواملی باعث عدم تعادل هورمونی در بدن می‌شود؟

عللی که می‌تواند منجر به عدم تعادل هورمونی در بدن شما شود، شامل موارد زیر می‌شود:

1- عدم تعادل استروژن و پروژسترون: شایع‌ترین نوع عدم تعادل هورمونی در زنان مربوط به استروژن و پروژسترون است. عدم تعادل این دو هورمون غالباً به یک یا چند دلیل از جمله مصرف قرص‌های ضد بارداری، استرس و یا حتی استفاده بیش از حد از لوازم آرایشی است. عدم تعادل هورمونی در زنان می‌تواند به دلایل مختلفی شامل بارداری، یائسگی، سندروم پیش از قاعدگی، بلوغ و طاسی مردانه رخ دهد.

2- عدم ورزش و فعالیت بدنی: فعالیت ورزشی منظم می‌تواند به حفظ تعادل هورمونی کمک کند.

3- عوامل ژنتیکی: عوامل ژنتیکی نیز می‌تواند عامل عدم تعادل هورمونی باشد.

4- شیوه زندگی کم تحرک: شیوه زندگی کم تحرک نیز می‌تواند باعث عدم تعادل هورمونی شود.

5- چاقی: چاقی می‌تواند باعث افزایش تولید هورمون‌های مرتبط با چربی شود که به تعادل هورمونی آسیب می‌زند.

6- عادات غذایی غلط: مصرف غذاهای پرچرب و پرشکر نیز می‌تواند باعث عدم تعادل هورمونی شود.

با توجه به اینکه عدم تعادل هورمونی می‌تواند تاثیرات منفی بر سلامتی شما داشته باشد، بهتر است با متخصصین مربوطه مشورت کنید و راهکارهایی را برای حفظ تعادل هورمونی در بدن خود پیگیری کنید.

علائم

آیا فکر می‌کنید که دچار عدم تعادل هورمونی هستید؟ برای آگاهی شما به برخی از علائم شایع انواع مختلف عدم تعادل هورمونی اشاره می‌کنیم:

کمبود پروژسترون

کمبود پروژسترون رایج‌ترین علت عدم تعادل هورمونی در زنان است که در تمام سنین رخ می‌دهد. علل شایع آن شامل عادات غذایی غلط یا استفاده از قرص‌های ضد بارداری است. اگر دچار کمبود پروژسترون هستید، ممکن است علائم زیر در شما وجود داشته باشد:
سندروم پیش از قاعدگی
سقط جنین
افزایش وزن بی‌دلیل
اضطراب
بی‌خوابی
سینه‌های دردناک و یا متورم
سردرد ادواری
ناباروری

کمبود استروژن

این عدم تعادل هورمونی به ویژه در میان زنان یائسه شایع است. زنان لاغر اندام به احتمال زیاد بیشتر از زنان دیگر دچار کمبود استروژن هستند. علائم شایع کمبود استروژن عبارتند از:
خشکی واژن
درد هنگام مقاربت
عفونت مثانه
گُرگرفتگی
عرق شبانه
مشکلات حافظه
افسردگی

تولید بیش از حد استروژن

اگر طبق تجویز پزشک‌تان هورمون‌های مصنوعی را که معمولاً برای خانمها در زمان یائسگی تجویز می‌شود، مصرف کرده‌اید، ممکن است دارای استروژن اضافی در بدن خود باشید. علائم استروژن بیش از حد عبارتند از:
باد و نفخ
افزایش وزن سریع
نوسانات خلقی
اضطراب یا افسردگی
بی‌خوابی
قرمزی و گُر گرفتگی صورت
غمگینی و زودرنجی
دیسپلازی گردن رحم (پاپ اسمیر غیر طبیعی)
حساس به لمس شدن سینه- خونریزی شدید
سردردهای میگرنی
تیرگی افکار (تفکر مه آلود)

تولید آندروژن بیش از حد

آندروژن یک هورمون مردانه است. مصرف بیش از حد قند و یا کربوهیدرات‌های ساده در زنان ممکن است موجب عدم تعادل آندروژن گردد. علاوه بر این، زنانی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند، بیشتر مستعد عدم تعادل آندروژن می‌باشند. علائم این بیماری شامل:
آکنه و جوش صورت
رشد موی زائد در صورت و دستها
کم‌پشتی و نازک شدن موی سر
ناباروری
ناپایداری سطح قند خون (هیپوگلیسمی)
کیست‌ تخمدان

کمبود کورتیزول

کمبود کورتیزول معمولاً توسط پرکاری غدد آدرنال ایجاد می‌شود. زمانی که شما به طور مداوم تحت استرس قرار دارید، غده فوق کلیه (آدرنال) پُر کار می‌شود.

علائم آن عبارتند از:
 خستگی مزمن
 تیرگی افکار
 پوست نازک و یا خشک
 لکه‌های قهوه‌ای بر روی صورت
 قند خون پایین
 قند خون ناپایدار
 عدم تحمل فعالیت و ورزش

اگر شما دو یا بیشتر از علائم فوق را داشته باشید، احتمالاً دچار کمبود هورمون کورتیزول هستید. برای آگاهی از درمان‌های موجود برای عدم تعادل هورمونی خود با پزشک متخصص مشورت کنید.

درمان عدم تعادل هورمونی

اگر فکر می‌کنید که دچار عدم تعادل هورمونی هستید، برای دریافت بهترین روش‌های درمان باید به پزشک خود مراجعه کنید. پزشک‌تان برای تعیین اینکه شما دقیقاً به کدام نوع عدم تعادل هورمونی مبتلا هستید، آزمایشاتی را به شما توصیه خواهد کرد.

درمان دارویی

پزشک می‌تواند طیف گسترده‌ای از داروهایی که مختص به درمان عدم تعادل هورمونی شماست، برایتان تجویز کند. برخی از پزشکان ممکن است مصرف قرص‌های ضد بارداری را به شما توصیه کنند، اثرات فیزیکی قوی این قرص‌ها فراتر از اثرات ضد بارداری آنهاست. داروهای دیگر شامل داروهای ضد افسردگی و یا هورمون‌های یائسگی است که هر دو به منظور بالا بردن سطح هورمون در بدن تجویز می‌شوند.

درمان با هورمون‌های جایگزین

امروزه درمان با هورمون‌های جایگزین به عنوان هورمون درمانی شناخته می‌شود. چند دهه پیش، زنان یائسه برای کاهش علائم خود از هورمون درمانی استفاده می‌کردند. اما امروزه، هورمون درمانی یک موضوع مورد بحث است و بسیاری از پزشکان با توصیه آن مخالفت می‌کنند. خطرات خاص هورمون درمانی شامل افزایش خطر بیماری‌های قلبی، سکته، لخته شدن خون و سرطان سینه است.

بنابراین، دو نوع اصلی هورمون درمانی وجود دارد:
۱. هورمون درمانی سیستمیک: در این روش، پزشک برای کاهش علائم کمبود استروژن، استروژن مصنوعی را به شکل برچسب پوست، کرم، اسپری یا قرص تجویز می‌کند.
۲. محصولات واژنی با دوز پایین: پزشک ممکن است هورمون درمانی را در قالب محصولات واژنی با دوز پایین شامل کرم، قرص یا حلقه تجویز کند. این محصولات برای درمان علایم واژینال بدون ایجاد عدم تعادل هورمون‌ها در سایر نقاط بدن توصیه می‌شوند. به عنوان مثال، اگر شما دارای خشکی واژن هستید اما علائم کمبود استروژن در بقیه بدن شما وجود ندارد، پزشک ممکن است این روش درمان را تنها برای آن قسمت از بدن شما توصیه کند.

درمان‌های خانگی

درمان‌های خانگی برای عدم تعادل هورمونی شامل موارد زیر می‌شود:

1. مصرف مکمل‌ها: مصرف مکمل‌ها ممکن است به شما کمک کند تا کمبود هورمون خاصی را در بدنتان جبران کنید. این مکمل‌ها می‌توانند به راحتی سطح هورمون مورد نیازتان را افزایش دهند.

2. تغییرات در رژیم غذایی: رژیم غذایی خود را به گونه‌ای طراحی کنید که شامل مواد مغذی و ویتامین‌هایی مانند فلز روی، اسیدهای چرب امگا 3، و فیبر باشد، و از مصرف اضافی کافئین یا الکل خودداری کنید.

3. افزایش فعالیت و ورزش: ورزش منظم می‌تواند بهبود سلامت قلب و عروق شما را فراهم کند و همچنین موجب ترشح هورمون‌های قدرتمندی مانند اندروژن می‌شود که می‌تواند تعادل هورمونی شما را بهبود بخشد.

4. کاهش استرس: کاهش استرس می‌تواند به کاهش تولید کورتیزول کمک کند که ممکن است باعث توازن هورمونی شما شود. این ممکن است شامل حذف منابع استرس‌زا یا مشاوره حرفه‌ای باشد. به یاد داشته باشید که مدیریت استرس می‌تواند به بهبود تعادل هورمونی شما کمک کند و اثرات منفی ناشی از عدم تعادل هورمونی را کاهش دهد. تأثیرات استرس فقط بر ذهن شما محدود نمی‌شود، بلکه یک بیماری فیزیکی است که بر تمام بدن شما تأثیر می‌گذارد. اگر نمی‌توانید استرس را از زندگی خود حذف کنید، می‌توانید 30 تا 60 دقیقه در روز را به انجام کارهای آرامش‌بخش مانند تماشای تلویزیون یا بازی‌های ویدئویی اختصاص دهید.

5. افزایش مدت زمان خواب: خواب کافی نقش کلیدی در سطح هورمون‌های بدن ایفا می‌کند. خواب کافی به خصوص برای مردان بسیار مهم است، زیرا بدن مردان در طول مرحله خواب REM تستوسترون تولید می‌کند. اگر بدن شما نتواند مقدار ثابتی از زمان در مرحله خواب REM (حرکت سریع چشم) بماند، ممکن است دچار افت سطح تستوسترون شود. سعی کنید خواب خود را بیشتر کنید و اثرات آن بر علائم خود را بررسی کنید.

6. اجتناب از پوشیدن لباس‌های تنگ: این نکته به طور انحصاری برای مردان است. پوشیدن لباس‌های تنگ می‌تواند تولید هورمون را متوقف کند. لباس‌های تنگ گرمای اضافی را در محل فاق ایجاد می‌کند و اسپرم موجود در آن قسمت را از بین می‌برد. کاهش تعداد اسپرم می‌تواند منجر به عدم تعادل هورمونی گردد.