بارداری به نظر بسیار ساده است، کافی است یک اسپرم به تخمک برسد و آن را بارور کند تا نه ماه بعد فرشته‌ای کوچک پا به دنیا بگذارد، اما واقعیت این است که ده‌ها آزمایش و عمل حتی برای دوره قبل از بارداری وجود دارد. شاید مشاوره، معاینات و غربالگری برای ایمنی و سلامتی مادر و نوزاد کلافه کننده به نظر برسد، باید به خاطر بسپارید که هدف از تمام این آزمایش‌های قبل از بارداری حفظ سلامتی شما و نوزاد است.
وزن سالم قبل از بارداری
افزایش وزن سالم می‌تواند احتمال بارداری را افزایش دهد. شاخص توده بدنی (BMI) سالم بین 19 تا 25 است. اگر اضافه وزن دارید، کاهش وزن خود می‌تواند احتمال ابتلا به بیماری‌های مختلف برای شما و همچنین نوزاد آینده‌تان را کاهش دهد. به علاوه، وزن مناسب می‌تواند باروری را نیز بهبود بخشد. اگر لاغر هستید و وزن شما کمتر از حد ایده‌آل است، با متخصص مشورت کنید تا روش‌های سالم برای افزایش BMI را بدست آورید. وزن کم می‌تواند احتمال سیکل قاعدگی نامنظم را افزایش دهد و ممکن است آبستنی را دشوارتر کند، به ویژه اگر به طور مرتب و برای چند ماه پریود نشده‌اید.
مراجعه به متخصص زنان پیش از بارداری
قبل از بارداری به متخصص زنان مراجعه کنید. اگر دارو مصرف می‌کنید، باید تغییراتی در درمان ایجاد شود؛ زیرا مصرف بعضی داروها در دوران بارداری ایمن نیست و ممکن است تا چند هفته متوجه باردار شدن نشوید. هرگز نباید داروها را بدون مشورت با پزشک قطع کنید. همچنین، برای عادت کردن بدن به تغییرات درمانی، زمان لازم است. بنابراین، سعی کنید حداقل سه ماه قبل از بارداری وقتی را از متخصص بگیرید تا برنامه درمانی خود را تنظیم کنید.
معاینه زنان قبل از بارداری
یک متخصص زنان خوب هنگام معاینه داخلی زنان قبل از زایمان از شما می‌خواهد تا:
- شرح دهید که آیا در شغلتان با مواد خطرناک سرو کار دارید یا خیر
- مشکلات مربوط به قاعدگی را توضیح دهید.
- در باره سلامت عمومی و سبک زندگی خود توضیح دهید.
- بگویید که چقدر ورزش می‌کنید.
- وضعیت روحی و عاطفی خود را شرح دهید.
- عادت‌های غذایی خود را توضیح دهید.
متخصص باید از تمام بیماری‌های فعلی شما از قبیل موارد زیر آگاه شود:
- دیابت
- آسم
- فشار خون بالا
- صرع
- مشکلات تیروئید
- ناراحتی‌های قلبی
- مشکلات ذهنی
آزمایش‌های پزشکی و اقدامات مهم قبل از بارداری
غربالگری و آزمایشات رایج قبل از بارداری عبارت است از:
آزمایش‌های غربالگری برای عفونت‌های منتقله آمیزشی
چنانچه تجربه رابطه جنسی محافظت نشده و ناامن، از جمله سکس دهانی داشته‌اید، توصیه می‌کنیم آزمایش‌های مربوط به عفونت‌های منتقله از راه رابطه جنسی را انجام دهید، حتی اگر علائمی ندارید. موارد زیر باید غربالگری شود:
- هپاتیت B
- کلامیدیا
- سفلیس
- اچ آی وی
این آزمایشات با جراحی انجام نمی‌شود و به کلینیک خاصی برای انجام معرفی نمی‌شود مگر آزمایش ایدز مثبت شود که به مرکز خاصی معرفی می‌شود.
آزمایش خون
اگر آزمایش دوره‌ای یا چکاپ قبل از بارداری انجام داده‌اید و متخصص نگران کم‌خونی است، دستور انجام آزمایش خون می‌دهد. چون بانوان دچار کم‌خونی گاهی به مکمل‌های آهن بیشتری در دوران بارداری نیاز دارند. چنانچه مطمئن نیستید که در برابر سرخجه ایمن هستید یا خیر، آزمایش خون برای اطمینان بیشتر انجام می‌شود.
غربالگری ژنتیک
عواملی مانند نژاد، سابقه خانوادگی و سن می‌توانند احتمال متولد شدن نوزاد مبتلا به عارضه‌های مادرزادی ژنتیکی را افزایش دهند که برخی از آن‌ها می‌توانند به شدت کیفیت و طول عمر کودک را کاهش دهند.
بعضی از عارضه‌های ژنتیکی در بعضی جوامع شیوع بالاتری دارند. امروزه، آزمایش‌های ژنتیکی پیشرفته‌ای وجود دارد که می‌توانند مشخص کنند آیا حامل بیماری‌های نهفته آتوزومال هستید یا خیر و این که آیا ژن‌های مغلوب و بدون مبتلا کردن شما در بدنتان وجود دارند یا خیر. اگر هم پدر و هم مادر حامل جهش ژنی نهفته آتوزومال باشند، به احتمال 25 درصد نوزاد مبتلا به بیماری متولد می‌شود.
آزمایش‌های ژنتیکی پرهزینه هستند، بنابراین از شرکت بیمه‌گذار خود سوال کنید که آیا این آزمایش را تحت پوشش قرار می‌دهد یا خیر. آزمایش‌های ژنتیکی به منظور پیشگیری اولیه و تلاش برای جلوگیری از ابتلا به بیماری از همان بدو امر انجام می‌شود. والدین می‌توانند روش اهدا تخمک یا اسپرم از فرد غیرحامل را برای از بین بردن خطر تولد نوزادی با بیماری مادرزادی امتحان کنند یا از تشخیص ژنتیکی پیش از تولد بهره بگیرند. روش دیگر این است که بارداری انجام می‌شود و سپس سالم بودن جنین از طریق آزمایش آمینوسنتز بررسی می‌شود.
واکسیناسیون بارداری
عملکرد سیستم ایمنی بدن مادر در دوران بارداری قدری پایین‌تر است، به همین دلیل مادر بیشتر در برابر عفونت و ابتلا به بیماری‌ها آسیب پذیر است. واکسیناسیون بارداری کمک موثری به پیشگیری یا کاهش شدت بیماری‌هایی می‌کند که مادر را بیمار می‌کند یا در طول بارداری به مادر آسیب می‌زند.
واکسن آنفولانزا همواره برای بانوانی توصیه می‌شود که در فصل شیوع آنفولانزا باردار هستند، بنابراین اگر قصد باردار شدن دارید، بهتر است برای محافظت از خودتان در هفته‌های نخست بارداری که هنوز از باردار شدن خود آگاه نشده‌اید، این واکسن را تزریق کنید. واکسن آنفولانزا برای بانوان باردار بی‌خطر است. واکسن‌های زنده‌ای مانند آبله‌مرغان و سرخجه را نمی‌توان در دوران بارداری تزریق کرد، بنابراین یکی از توصیه‌های قبل از بارداری این است که ایمنی در برابر بیماری آزمایش شود و در صورت لزوم واکسن قبل از آبستنی تزریق شود. نکته مهم این است که باید بین بارداری و تزریق واکسن زنده حداقل یک ماه فاصله باشد.
آبله‌مرغان به نظر بیماری جدی نمی‌رسد، اما بانوان باردار در برابر ذات‌الریه ناشی از آبله‌مرغان آسیب‌پذیرتر هستند. اگر بانوان باردار در هفته‌های هشتم تا بیستم بارداری دچار آبله‌مرغان شوند، احتمال اندکی وجود دارد که نوزاد با سندرم آبله‌مرغان مادرزادی متولد شود و در نتیجه پوستش زخم شود، پاها و دست‌هایش به خوبی رشد نکند، التهاب چشم داشته باشد و از مشکلات مربوط به رشد مغز رنج ببرد.
سرخجه عوارض جدی‌تری در پی دارد، ابتلا مادر به سرخجه احتمال سقط جنین، مرده‌زایی و زایمان زودرس را افزایش می‌دهد و اگر سرخجه به جنین منتقل شود، احتمال اندکی وجود دارد که نوزاد با مشکلات متعددی چون اختلال‌های بینایی و شنوایی، آسیب قلبی، میکروسفالی و آسیب‌های کبد و طحال متولد شود.
مصرف مکمل هنگام تلاش برای بارداری
با شروع تصمیم به باردار شدن، به مصرف روزانه مکمل‌های حاوی 400 میکروگرم فولیک اسید بپردازید. مصرف فولیک اسید می‌تواند احتمال بروز نقص‌های لوله عصبی مانند اسپینا بیفیدا را کاهش دهد. در هفته‌های اولیه بارداری، مصرف کافی فولیک اسید بسیار مهم است، زیرا در این زمان سیستم عصبی و مغز نوزاد شکل می‌گیرد. بهتر است فولیک اسید را از زمان تلاش برای بارداری شروع کنید، زیرا ممکن است در این مرحله هنوز از بارداری خبر نداشته باشید.
بعضی از بانوان نیاز به میزان بیشتری از فولیک اسید دارند. اگر شرایط زیر برای شما صدق می‌کند، با یک متخصص درباره تجویز مکمل حاوی 5 میلی‌گرم فولیک اسید مشورت کنید:
- سابقه خانوادگی نقص‌های لوله عصبی یا ابتلا یکی از والدین به این نقص
- بارداری قبلی که نوزاد دچار نقص لوله عصبی بوده است
- داشتن دیابت
- ابتلا به بیماری سلیاک
- مصرف داروهای صرع
- شاخص توده بدنی بالای 30
پس از بارداری، مصرف مکمل حاوی 10 میکروگرم ویتامین D را هر روز ادامه دهید. هنگامی که در حال بررسی روش‌های آمادگی برای بارداری هستید، تغییرات لازم در سبک زندگی خود را نیز مد نظر قرار دهید.