سرطان تخمدان: علائم و درمان با جراحی و شیمی درمانی

سرطان تخمدان به هرگونه رشد سرطانی که در تخمدان رخ می‌دهد اطلاق می‌شود. اکثر سرطان‌های تخمدان در اپیتلیوم (پوشش بیرونی) تخمدان ایجاد می‌شوند.

علائم

در مراحل اولیه، سرطان تخمدان معمولاً چند علامت معدود مشاهده می‌شود و در بسیاری از موارد، هیچ‌گونه علائمی وجود ندارد. بیماران اغلب نشانه‌های خود را به شرایط دیگر مانند سندرم پیش از قاعدگی، سندرم روده تحریک‌پذیر، و یا یک مشکل موقتی مثانه. نسبت می‌دهند. تفاوت اصلی بین سرطان تخمدان و سایر اختلالات احتمالی، بدتر شدن مداوم و تدریجی علائم است. در زیر نمونه‌هایی از علائم احتمالی اولیه سرطان تخمدان ارائه شده‌اند:

• درد در لگن
• درد قسمت پایینی بدن
• درد پایین شکم
• کمر درد
• سوء هاضمه یا سوزش معده
• احساس سیری سریع هنگام غذا خوردن
• تکرر ادرار و نیاز اضطراری به دفع ادرار
• درد هنگام مقاربت
• تغییر در عادات روده، مانند یبوست

با پیشرفت سرطان تخمدان، امکان بروز این علائم نیز وجود دارد:

• حالت تهوع
• کاهش وزن
• تنگی نفس
• خستگی
• کاهش اشتها

اگر فرد دچار نفخ، فشار، یا درد در شکم یا لگن خود شود بطوری که بیشتر از چند هفته ماندگار باشند، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کند.

دلایل

با اینکه می‌دانیم که سرطان تخمدان، مانند بسیاری از سرطان‌های دیگر در اثر تقسیم و تکثیر سلول‌ها ایجاد می‌شود، اما هیچ‌کس به طور قطعی نمی‌داند که دلیل سرطان تخمدان چیست. با این حال، می‌دانیم که عوامل خطر زیر موجب افزایش احتمال ابتلا به این بیماری می‌شوند:

سابقه خانوادگی

زنانی که دارای خویشاوندان نزدیک مبتلا به سرطان تخمدان یا سرطان سینه هستند، در مقایسه با زنان دیگر بیشتر در معرض خطر بالاتر ابتلا به سرطان تخمدان هستند. آزمایش ژنتیک می‌تواند تعیین کند که آیا فرد حامل ژن‌های خاص که موجب افزایش خطر می‌شوند است یا خیر.

سن

اکثر سرطان‌های تخمدان در زنان بالای 65 سال رخ می‌دهند.

تعداد بالای کل تخمک‌گذاری در طول عمر

رابطه‌ای بین تعداد کل تخمک‌گذاری در طول زندگی یک زن و خطر ابتلا به سرطان تخمدان وجود دارد. چهار عامل اصلی در این مورد تاثیرگذار هستند:

• هر چه زن بیشتر باردار شود خطر ابتلا به سرطان رحم در او کمتر است.
• زنانی که هرگز از قرص‎ ضد بارداری استفاده نکرده‌اند خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری دارند.
• زنانی که در سنین پایین دوره‌ی قاعده‌گی آنها شروع شده باشد بیشتر در معرض خطر هستند.
• زنانی که یائسگی آنها دیرتر از حد معمول شروع شود، بیشتر در معرض خطر هستند.

درمان ناباروری یا باروری

برخی مطالعات بین درمان ناباروری و خطر بیشتر ابتلا به سرطان تخمدان ارتباطی یافته‌اند. هیچ کس نمی‌داند که آیا این خطر به دلیل درمان ناباروری، خود ناباروری و یا هر دو است.

سرطان سینه

در زنانی که سرطان سینه تشخیص داده شده است خطر ابتلا به سرطان تخمدان بیشتر است.

اچ آر تی (درمان با جایگزینی هورمون)

هورمون‌ درمانی کمی خطر ابتلا به سرطان تخمدان زنان را افزایش می‌دهد. متخصصین عقیده دارند که هر چه هورمون‌درمانی بیشتر طول بکشد، خطر افزایش می‌یابد و با توقف درمان به حالت طبیعی باز می‌گردد.

چاقی یا اضافه وزن

چاق بودن یا اضافه وزن خطر ابتلا به بسیاری از سرطان‌ها را افزایش می‌دهد.

اندومتروز

زنانی که دچار اندومتریوز هستند در مقایسه با زنان دیگر تقریباً 30 درصد بیشتر در خطر ابتلا به سرطان تخمدان هستند.

تشخیص

پزشک پس از انجام یک معاینه واژنی، هر گونه ناهنجاری موجود در رحم یا تخمدان‌ها را بررسی می‌کند. همچنین، سوابق پزشکی و خانوادگی بیمار نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. پس از تشخیص سرطان تخمدان، پزشک مرحله و درجه‌ی بیماری را مشخص می‌کند. مرحله سرطان به معنی گسترش سرطان است، در حالی که درجه‌ی آن به چگونگی ظاهر سلول‌های سرطانی در زیر میکروسکوپ اشاره دارد؛ یعنی آیا سلول‌ها شبیه به سلول‌های نرمال هستند یا بدخیم می‌باشند. با شناسایی مرحله و درجه سرطان، پزشک قادر به تصمیم‌گیری در مورد بهترین درمان خواهد بود. لازم به ذکر است که مرحله و درجه سرطان تخمدان به تنهایی نمی‌تواند چگونگی پیشرفت آن را پیش‌بینی کند. برای تشخیص سرطان تخمدان، از آزمایش‌های زیر استفاده می‌شود:

1. آزمایش خون
2. سونوگرافی
3. لاپاراسکوپی: لاپاروسکوپ (لوله‌ای باریک با یک دوربین در انتهای آن) از طریق یک برش کوچک در پایین شکم در داخل بدن بیمار قرار می‌گیرد.
4. کولونوسکوپی: این آزمایش در صورتی که بیمار خونریزی از مقعد و یا یبوست داشته باشد، برای معاینه روده بزرگ (کولون) استفاده می‌شود. البته این آزمایش همیشه استفاده نمی‌شود.
5. آسپیراسیون مایع شکمی: اگر شکم بیمار متورم باشد، این آزمایش انجام می‌شود. افزایش تجمع مایع در شکم ممکن است نشان دهنده‌ی گسترش سرطان تخمدان باشد.
6. سی تی اسکن
7. ام آر آی

درمان

درمان سرطان تخمدان شامل جراحی، شیمی‌درمانی، ترکیبی از جراحی و شیمی‌درمانی و گاهی اوقات پرتو درمانی است. نوع درمان بستگی به عوامل زیادی دارد از جمله نوع سرطان تخمدان، مرحله و درجه بیماری و نیز وضعیت کلی سلامتی بیمار.

جراحی

بیشتر موارد سرطان تخمدان از طریق جراحی برداشته می‌شوند، و این اغلب اولین گزینه درمانی برای بیماران است. در مواردی که سرطان تخمدان درجه بسیار پایینی داشته باشد، عمل جراحی گسترده‌ای انجام می‌شود که شامل برداشتن تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، رحم، غدد لنفاوی مجاور و امنتوم (یک چین از بافت چربی در شکم) می‌شود. این نوع عمل جراحی، به عنوان هیسترکتومی کامل و برداشتن دوطرفه تخمدان‌ها و لوله‌های رحم شناخته می‌شود و باعث ورود زن به دوران یائسگی می‌شود. اگر سرطان محدود به یکی از دو تخمدان باشد، ممکن است جراح تخمدان و لوله فالوپ متصل به آن را بردارد، که در این صورت احتمال بارداری وجود دارد. اما اگر هر دو تخمدان برداشته شوند، احتمال بارداری از بین می‌رود. برای این نوع جراحی، بیمار نیاز به بستری در بیمارستان به مدت ۳ تا ۷ روز و همچنین یک دوره بهبودی ۴ تا ۶ هفته‌ای پس از ترخیص از بیمارستان دارد.

شیمی درمانی

شیمی‌درمانی یک روش درمانی است که از داروهای شیمیایی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. این داروهای سیتوتوکسیک (سمی برای سلول‌ها) باعث مهار تقسیم و رشد سلول‌ها می‌شوند. شیمی‌درمانی برای سرطان تخمدان، همانند سایر انواع سرطان‌ها، برای اهدافی مانند کاهش حجم تومورها یا کاهش احتمال بازگشت سلول‌های سرطانی پس از عمل جراحی استفاده می‌شود. این نوع درمان معمولاً شامل ۳ تا ۶ جلسه شیمی‌درمانی است که در فواصل زمانی ۳ تا ۴ هفته‌ای انجام می‌شود تا بدن فرصت کافی برای بهبود داشته باشد. در صورت بازگشت یا رشد مجدد سلول‌های سرطانی، ممکن است از شیمی‌درمانی برای کنترل و کوچک کردن آنها استفاده شود.

درمان هدفمند

در حال حاضر، داروهای جدیدی در حال توسعه هستند که به طور مستقیم بر روی مسیرها یا فعالیت‌های خاص در سلول‌های سرطانی تأثیر می‌گذارند. این داروها شامل بواسیزوماب و اولاپاریب می‌شوند. یکی از مزایای این داروها نسبت به شیمی‌درمانی، کاهش آسیب به سلول‌های سالم است که منجر به کاهش عوارض جانبی می‌شود.

هورمون درمانی

هورمون‌درمانی ممکن است به منظور پیشگیری از رسیدن استروژن به سلول‌های سرطانی به برنامه‌ی درمانی اضافه شود. قطع کردن جریان استروژن موجب کند شدن رشد سلول‌های سرطانی می‌گردد.

نظارت بر واکنش نسبت به شیمی‌درمانی

آزمایش‌هایی برای تعیین چگونگی تاثیر شیمی‌درمانی انجام می‌شوند. این آزمایش‌ها شامل آزمایش‌های خون و تصویربرداری برای مشاهده کوچک شدن تومورها می‌باشند. گاهی اوقات ممکن است جراح بخواهد بار دیگر داخل بدن را مشاهده کند. اگر تمام آزمایش‌ها نشان‌دهنده‌ی از بین رفتن سرطان باشند، به معنی فروکش کردن بیماری است و در واقع سرطان تحت کنترل می‌باشد. در صورتی که سرطان همچنان پس از شیمی‌درمانی وجود داشته باشد، پزشکان درمان‌های دیگری را انتخاب می‌کنند.