عفونت ادراری در بارداری: علل و درمان

دستگاه ادراری شما محل مناسبی برای پرورش باکتری‌ها است. رحم در حال گسترش باعث فشار به اندام‌های تحتانی می‌شود و باکتری‌ها به سرعت در این نواحی تکثیر می‌شوند. این فشار علاوه بر خصوصیات شل کننده‌ی عضلانی هورمون‌های موجود در بدن، این امکان را به باکتری‌های روده که روی پوست و داخل مدفوع زندگی می‌کنند می‌دهد تا در دوران بارداری وارد دستگاه ادراری شده و باعث مشکلاتی برای شما شوند.

عفونت ادراری چیست؟

سیستم ادراری برای حذف مواد زائد و آب اضافی از بدن استفاده می‌شود و از چند قسمت اصلی تشکیل شده است. این اعضا شامل دو کلیه است که ادرار تولید می‌کنند، دو حالب که ادرار را به مثانه منتقل می‌کنند، مثانه که ادرار را جمع‌آوری و ذخیره می‌کند، و مجرای ادرار که ادرار را از بدن خارج می‌کند. در برخی موارد، باکتری‌های طبیعی موجود در پوست و سایر نواحی می‌توانند وارد دستگاه ادراری شده و عفونت‌های ادراری را ایجاد کنند.

اگرچه اکثر عفونت‌های ادراری در مثانه رخ می‌دهند (که به عنوان سیستیت حاد یا عفونت مثانه شناخته می‌شود)، اما ممکن است در مجرای ادرار نیز ایجاد شوند. در موارد جدی‌تر، این عفونت‌ها می‌توانند به سمت کلیه‌ها حرکت کنند که با نام پیلونفریت حاد یا عفونت کلیه شناخته می‌شوند.

دلایل عفونت ادراری در بارداری

عوامل متعددی می‌توانند به عفونت ادراری در بارداری منجر شوند، از جمله:

• تغییرات در بدن: تمام زنان در معرض خطر عفونت ادراری هستند (حتی بیشتر از مردان به دلیل اینکه مجرای ادرار کوتاه‌تر بوده و در نتیجه ورود باکتری به مثانه آسان‌تر می‌باشد). اما زنان باردار ممکن است حتی بیشتر مستعد ابتلا به عفونت ادراری باشند. تغییرات در هورمون‌ها ممکن است به باکتری‌ها شانس بیشتری برای حرکت به سمت دستگاه ادراری بدهند و باعث عفونت شوند. رحم در حال رشد نیز فشار اضافی بر مثانه وارد می‌کند و خالی شدن کامل آن از ادرار را دشوار می‌کند (که به این معنی است که زنانی که چند قلو باردارند بیشتر مستعد ابتلا به عفونت ادراری هستند).
• باکتری‌های روده: باکتری‌های ایجاد کننده‌ی عفونت ادراری می‌توانند از چندین ناحیه بیایند. یک مهاجم باکتریایی شایع یعنی باکتری اشریشیا کلی ( coli) در روده وجود دارد. از آنجایی که مجرای ادرار در نزدیکی راست روده قرار دارد، این باکتری‌ها می‌تواند به مجرای ادرار انتقال پیدا کنند. پاک کردن از جلو به عقب (به جای عقب به جلو) در هر بار که دستشویی می‌روید می‌تواند به دور نگه داشتن باکتری از این ناحیه کمک ‌کند.
• ارتباط جنسی: رابطه جنسی در دوران بارداری کاملا سالم است (مگر اینکه پزشک خلاف آن را گفته باشد) اما یک جنبه منفی وجود دارد. به این دلیل که احتمال دارد که منجر به عفونت ادراری شود، زیرا باکتری‌های نزدیک واژن ممکن است در حین مقاربت وارد مجرای ادرار شوند. ادرار کردن قبل و بعد از رابطه جنسی برای بیرون راندن این باکتری‌ها مهم است.
• استرپتوکوک گروه B: این نوع از باکتری‌ها که معمولاً در دستگاه گوارش هستند می‌توانند باعث عفونت ادراری در دوران بارداری نیز بشوند. در اواخر بارداری پزشک برای کنترل این عفونت شما را آزمایش می‌کند و در صورت لزوم آنتی‌بیوتیک تجویز خواهد کرد.

همچنین برخی عوامل خطر کمتر قابل اجتناب وجود دارند. اگر هر یک از این موارد در مورد شما صدق می‌کنند در مورد آنها با پزشک مشورت کنید تا به صورت دقیق جهت کنترل علائم عفونت تحت نظر قرار بگیرید.

• سابقه ابتلا به عفونت ادراری
• دیابت مادر 
• کم‌خونی داسی‌شکل
• بیماری کلیوی
• جراحی دستگاه ادراری در گذشته

علائم

بدن هر زن در دوران بارداری ممکن است به شکل‌های مختلفی واکنش نشان دهد، بنابراین در صورت تجربه هر گونه درد یا علائم ناراحتی، به پزشک خود اطلاع دهید، به خصوص اگر از علائم عفونت ادراری در دوران بارداری زیر رنج می‌برید:

1. احساس سوزش در حین ادرار
2. مراجعه مکرر به دستشویی به منظور ادرار (هر چند تکرار ادرار به تنهایی در دوران بارداری ممکن است عارضه‌ای شایع و بی‌ضرر باشد).
3. نیاز شدید به ادرار کردن در حالی که مقدار ادرار کم است.
4. ادرار کدر یا حاوی خون با بوی نامطبوع
5. تب خفیف
6. درد یا ناراحتی در پایین شکم
7. درد در یک طرف بین قسمت فوقانی شکم و کمر یا در کمر؛ این نوع درد ممکن است نشانه‌ای از عفونت کلیه باشد که نیازمند درمان فوری است.
8. لرز، تهوع و استفراغ، که ممکن است نشانه‌های عفونت کلیه باشند.

باید به خاطر داشت که تا 7 درصد از زنان باردار ممکن است بدون داشتن هیچ علامتی عفونت ادراری را تجربه کنند. از آنجایی که عفونت درمان نشده می‌تواند منجر به عوارض جدی شود، از جمله عفونت کلیه و در موارد نادر افزایش خطر محدودیت رشد جنین و زایمان زودرس، انجام آزمایشات ادرار در مراجعات قبل از زایمان بسیار حیاتی است.

تشخیص و درمان عفونت ادراری 

آیا فکر می‌کنید که دچار عفونت ادراری هستید؟ روش استاندارد برای تشخیص آن (در طول بارداری یا سایر مواقع) کشت ادرار است. بیشتر پزشکان یک نمونه‌ی ادراری تمیز را درخواست می‌کنند بطوری که شما پس از پاک کردن ناحیه‌ی بیرونی واژن در یک ظرف ادرار می‌کنید.

اگر تشخیص داده شود که عفونت ادراری دارید احتمالا پزشک به منظور از بین رفتن باکتری‌ها یک آنتی‌بیوتیک بی‌خطر برای بارداری را به مدت 7 تا 14 تجویز می‌کند. دوره‌ی توصیه شده را بطور کامل مصرف کنید حتی اگر پس از مدتی احساس کردید که بهتر شده‌اید و همچنین به مقدار زیاد آب بنوشید.

پیشگیری

اگرچه عفونت ادراری ممکن است با وجود هر گونه اقدام احتیاطی رخ دهد، اما چندین راهکار می‌توانند به شما در کاهش احتمال ابتلا به عفونت ادراری در بارداری کمک کنند. این راهکارها شامل موارد زیر می‌شود:

1. نوشیدن کافی مایعات: سعی کنید روزانه به مقدار کافی آب بنوشید؛ افزایش مدت زمان حمام به بیرون راندن باکتری‌ها از مجرای ادرار کمک می‌کند.
2. بطور مکرر به دستشویی بروید: ممکن است احساس کنید که هر ۵ دقیقه یک بار باید به دستشویی بروید، اما اینکه هرگز ادرار خود را نگه ندارید بسیار مهم است. به محض اینکه حس می‌کنید که نیاز به دفع ادرار دارید به دستشویی بروید. از بیرون راندن کامل ادرار خود نیز مطمئن شوید (در حالی که در حال دفع ادرار هستید به جلو خم شوید). در هنگام شب قبل از خواب مثانه‌ی خود را مجدداً خالی کنید.
3. لباس زیر پنبه‌ای بپوشید: این امر به خشک ماندن این ناحیه کمک می‌کند، زیرا باکتری‌ها در رطوبت رشد می‌کنند.
4. از جلو به عقب خود را تمیز کنید: در هر بار مراجعه به دستشویی باید این کار را انجام دهید.
5. از محصولات بهداشتی زنانه پرهیز کنید: دوش واژن یا پودر می‌تواند باعث تحریک یک ناحیه‌ی آسیب پذیر شود.
6. غذاهای سالم بخورید: مقاومت خود را با مصرف یک رژیم غذایی بارداری سالم و فعال ماندن بالا نگه دارید. برخی پزشکان در صورتی که از آنتی‌بیوتیک استفاده می‌کنید، به منظور بازیابی تعادل باکتری‌های مفید خوردن ماستی که حاوی کشت‌های فعال است یا مصرف پروبیوتیک را توصیه می‌کنند. با پزشک خود در این خصوص مشورت کنید زیرا برخی از پروبیوتیک‌ها قوی‌تر از بقیه هستند. با اینکه قبلاً تصور می‌شد که آب ذغال اخته می‌تواند به کاهش بروز عفونت ادراری کمک کند، امروزه متخصصین عقیده دارند که مزیت آن در صورت وجود بسیار جزئی است. اگر میل شدیدی به آن دارید می‌توانید مصرف کنید (زیرا به تامین آب بدن نیز کمک می‌کند) اما به یکباره سر نکشید زیرا بیشتر انواع آن سرشار از شکر تصفیه شده می‌باشند.