تست غربالگری در بارداری

تست غربالگری در بارداری یکی از تست های مهم دوران بارداری است که برای بسیاری از خانم های باردار در خصوص این آزمایشات سوالات متعددی از متخصص زنان و زایمان می پرسند.
دکتر فاطمه سمامی متخصص زنان و زایمان درباره سوالات و علت انجام غربالگری دوران بارداری در ادامه توضیحات تکمیل تری خواهند داد.

 

تست های غربالگری به چه دلیل انجام می شود؟

در حدود ۸ درصد از بارداری‌هایی که در خانم ها اتفاق میافتد، اختلال کروموزومی و ژنتیکی نیز وجود دارد. که بسیاری از جنین ها بعد از ابتلا به این اختلالات سقط می شوند یا می میرند.

همچنین در برخی از حاملگی ها، بسیاری از مرده زایی ها به دلیل بروز همین اختلالات ژنتیکی رخ می دهد.

با این حال اگر جنین و نوزادی زنده بماند، به احتمال زیاد به سندروم داون مبتلا هستند.

در اواسط دهه 1980 میلادی برای خانم هایی که بارداری را در سن بالای 35 سالگی تجربه می کرده اند، این تست های غربالگری انجام می شد. اما بعد از بررسی های انجام شده بعد از این دهه، مشخص شد که 70 درصد از خانم های باردار زیر 35 سال نیز ممکن است نوزادانی با سندروم داون زایمان کنند.

به همین دلیل متخصص زنان و زایمان به خانم های باردار متذکر می شود که قبل از هفته 20 بارداری برای غربالگری به پزشک مراجعه کرده و آزمایشات مخصوصی را انجام دهند.

تست های غربالگری به دو دسته عمده تقسیم بندی می شود:

تست غربالگری تهاجمی : که احتمال آسیب به جنین در رحم در این آزمایش وجود دارد.

تست غربالگری غیر تهاجمی : احتمال آسیب به جنین در این نوع از آزمایشات وجود ندارد.

دکتر فاطمه سمامی متخصص زنان و زایمان در خصوص تست غربالگری غیر تهاجمی درادامه توضیحات کاملی در اختیارتان خواهد گذاشت.

اولین آزمایش غربالگری در سه ماهه اول بارداری

سونوگرافی: در سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی، تصویری از جنین در داخل رحم بدست می‌‌آید. این آزمایش برای تعیین اندازه و موقعیت جنین انجام می‌شود و به شما نشان می‌دهد که در چه مرحله‌ای از دوران بارداری خود هستید و همچنین هر گونه اختلال احتمالی در ساختار استخوان‌ها و ارگان‌های در حال رشد نوزادتان را مشخص می‌کند.

سونوگرافی مخصوصی به نام اسکن زجاجی گردن (NT) بین هفته 11 و 14 بارداری انجام می‌شود. این سونوگرافی تجمع مایع در پشت گردن نوزاد را نشان می‌دهد. وقتی که مقدار این مایع بیشتر از حالت طبیعی باشد، این بدان معنی است که احتمال خطر سندرم داون بیشتر است.

در سه ماهه دوم بارداری، سونوگرافی دقیق‌تری که اغلب سونوگرافی آنومالی جنین نامیده می‌شود به منظورارزیابی دقیق و جزء به جزء آناتومی بدن نوزاد و تشخیص هر گونه نقص هنگام تولد انجام می‌گیرد. با این حال، تمام نقائص هنگام تولد توسط این سونوگرافی قابل مشاهده نیست.

آزمایش خون اولیه: در طول سه ماهه اول، دو نوع آزمایش خون به نام غربالگری متوالی ترکیبی و غربالگری ترکیبی سرم انجام می‌شود. هدف از این تست‌ها اندازه‌گیری سطح مواد خاص در خون شما از جمله پروتئینA پلاسمایی مربتط با بارداری و هورمونی به نام هورمون hCG می‌باشد. سطح غیر طبیعی این مواد در خون به معنای افزایش خطر ابتلا به اختلالات کروموزومی است.

در اولین جلسه، ممکن است خون شما نیز آزمایش شود تا از ایمن سازی بدن شما در برابر سرخجه اطمینان حاصل گردد. همچنین غربالگری سیفلیس، هپاتیت B و HIV برای شما انجام می‌گیرد. آزمایش خون نیز برای تعیین گروه خون شما و عامل Rh که سازگاری بدن Rh شما با جنین را نشان می‌دهد، انجام خواهد شد. نتیجه تست Rh ممکن است Rh مثبت یا Rh منفی باشد. اکثر افراد دارای Rh مثبت هستند، اما اگر مادر Rh منفی داشته باشد، بدن او پادتن‌هایی تولید می‌کند که حاملگی‌های بعدی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

اگر ناسازگاری Rh وجود داشته باشد، بسیاری از مادران یک شات گلوبولین Rh ایمنی را در هفته 28 و دوباره چند روز پس از آن، دریافت خواهند کرد. ناسازگاری  Rh زمانی رخ می‌دهد که Rh مادر منفی و Rh نوزاد مثبت است. در این صورت، مادر نیاز به دریافت یک شات Rh خواهد داشت. اما اگر  Rh نوزاد منفی باشد، مادر نیازی به دریافت Rh ندارد.

نمونه‌برداری پرزهای جفتی: نمونه‌برداری پرزهای جفتی، یک آزمون غربالگری شامل برداشت یک تکه کوچک از بافت جفت است. این آزمایش معمولاً بین هفته‌های 10 و 12 بارداری انجام می‌شود و برای تست اختلالات ژنتیکی، مانند سندرم داون و نقایص هنگام تولد مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تست دو نوع دارد. آزمون نوع اول از شکم انجام می‌شود و تست ترانس نامیده می‌شود. آزمایش نوع دوم از گردن رحم انجام می‌شود و تست داخل رحمی نامیده می‌شود. انجام این تست برخی از عوارض جانبی مانند درد و گرفتگی یا لکه بینی و اندکی خطر سقط جنین را به همراه دارد.

جواب مثبت تست غربالگری نشان دهنده چیست؟ افرادی که تست غربالگری را انجام داده اند و جواب این تست مثبت اعلام شده است، نشان دهنده این است که جنین، اختلال کروموزومی و یا ژنتیکی دارد ولی نشان دهنده 100 درصد بودن این ختلالات نیست.

جواب منفی تست غربالگری نشان دهنده چیست؟

هنگامی که نتیجه تست غربالگری منفی است، به این معنی است که بر اساس آزمایش و سونوگرافی، به نظر می‌رسد که هیچ تهدیدی برای سلامتی مادر و جنین وجود ندارد. اما باید توجه داشت که این تست تضمین کننده‌ی طبیعی بودن وضعیت جنین نیست.

در هنگام انجام پروتکل‌های غربالگری آناپلوئیک، متخصص زنان مشکلاتی مانند سندروم داون یا منگولیسم را تشخیص می‌دهد. سندروم داون تنها یکی از اختلالات کروموزومی است که توسط این تست تشخیص داده می‌شود.

بعد از انجام تست‌های غربالگری و دریافت نتایج منفی، بسیاری از زنان باردار از متخصص زنان و زایمان خود در مورد وضعیت سلامت جنین خود سوال می‌کنند که آیا نتیجه تست نشان‌دهنده سلامت جنین است یا خیر.

این تست در واقع برای تشخیص سندروم داون جنین انجام می‌شود و مشکلات ژنتیکی دیگری مانند مشکلات بینایی و شنوایی قابل تشخیص توسط این غربالگری نیست.

تست‌های غربالگری غیر تهاجمی به طور کلی به سه دسته تست غربالگری در سه ماهه اول، تست غربالگری در سه ماهه دوم و تست غربالگری سل فری (cell free) تقسیم می‌شوند.

تست غربالگری سه ماهه اول بارداری چه زمانی انجام می شود؟

در هفته 11 الی 13 هفته و شش روز از بارداری، مادران باید تست غربالگری سه ماه اول بارداری را انجام دهند. دکتر فاطمه سمامی، متخصص زنان و زایمان در شمال تهران، برای مادران باردار، تاریخ دقیق انجام این آزمایش را تعیین می‌کند.

تاریخ انجام این آزمایش بسیار مهم است و ارزش بسیار زیادی دارد. عدم انجام این تست در زمان مشخص شده ممکن است منجر به عدم دقت در نتایج آزمایش شود.

دکتر فاطمه سمامی تأکید می‌کند که غربالگری سه ماهه اول بارداری باید در تاریخ مشخصی انجام شود تا نتایج آزمایشات دقیق و قابل اعتمادی داشته باشیم. او توصیه می‌کند که سونوگرافی تجویز شده در این غربالگری، در هفته 11 یا 12 بارداری انجام شود تا نتایج دقیق‌تری به دست آید.

آزمایشات غربالگری سه ماه اول بارداری تا چه میزان تشخیصی می باشد؟

تست‌های غربالگری سه ماه اول بارداری دارای 80 درصد دقت بوده و به تشخیص بیماری‌های دوران جنینی تا 85 درصد کمک می‌کند. بنابراین، پس از دریافت نتایج این آزمایش، متخصص زنان می‌تواند به دلیل دقت بالای آن، جواب قطعی را به مادر اعلام کند.

غربالگری سه ماه اول شامل سونوگرافی و آزمایش خون می‌باشد.

سونوگرافی غربالگری سه ماه اول بارداری به چه صورت انجام می شود؟

در این سونوگرافی متخصص زنان در شمال تهران با تصویر برداری از پشت گردن جنین به بررسی سلامت آن می پردازد. در صورت افزایش نوکال ترانس لوسنسی و افزایش آن، متخصص زنان برخی از عوارض را در نوزاد تشخیص می دهد.
افزایش این شاخص به منظور افزایش احتمال ابتلای جنین به سندروم داون ، اختلالات ژنتیکی ترنر، در برخی از ناهنجاری های قلبی است.
به همین دلیل است که سونوگرافی در این دوران بسیار مهم می باشد.

غربالگری سه ماهه دوم

غربالگری سه ماهه دوم در واقع یک آزمایش خون است که شامل ۴ بخش می باشد.
غربالگری سه ماه دوم صرفا تشخیصی است. در صورتی که مادر هر دو غربالگری را انجام دهد و پاسخ این دو آزمایش منفی باشد، به احتمال 95 درصد جنین سالم است.

تست سل فری (cell free)

تست سل فری یکی از تست های غربالگری دوران بارداری است که بهتر است از هفته 10 بارداری انجام شود. این تست توسط متخصص زنان تجویز می شود.
برخی از مزایای این تست عبارتند از :

• تست سل فری از خون مادر انجام می شود.
• در این تست جنسیت جنین مشخص می شود.
• چند اختلال سندرومی و ژنتیکی که مرتبط با کروموزم های جنسی هستند، مشخص می شود.
• سندروم داون، تریزومی 13 و 18 در این تست نیز قابل تشخیص می باشد.

چه زمانی تست سل فری توسط متخصص زنان تجویز می شود؟

زنانی که بالای 35 سال هستند، زنانی که در سونوگرافی جواب مشکوک داده‌اند، زنانی که در بارداری قبلی مشکل ژنتیکی داشته‌اند، زوجینی که دارای یک اختلال ژنتیکی یا کروموزومی هستند، و فردی که استرس دارد و می‌خواهد تست‌هایی با دقت بالا و نزدیک به 99 درصد تشخیصی را انجام دهد، باید تست‌های غربالگری را انجام دهند.

چه زمانی باید تست‌های غربالگری را انجام داد؟

زمان انجام تست‌های غربالگری برای هر آزمایش مختلف متفاوت است. برای تست غربالگری سلول داسی شکل و تالاسمی، باید قبل از هفته 10 بارداری انجام شود. تست غربالگری سندرم داون باید در زمان سونوگرافی (حدود هفته 11 تا 14 بارداری) انجام شود. همچنین، آزمایش غربالگری برای اختلالات و ناهنجاری‌های جنین باید در زمان سونوگرافی در اواسط بارداری (حدوداً هفته 18-21 بارداری) انجام شود.