درد هر از گاه شکم یکی از عوارض شایع بارداری است و اگر چه عموماً بی‌خطر است، اما گاهی نشانه وجود مشکلی جدی است. شایع‌ترین علل درد و ناراحتی شکمی در دوران بارداری بزرگ شدن رحم و یبوست و نفخ است. درهر حال سعی نکنید مشکل را خودتان تشخیص دهید. اگر از دل درد یا انقباض‌های دردناک رنج می‌برید و با علائمی چون لکه بینی، خونریزی، تب و لرز، ترشح واژینال، از حال رفتن، ادرار دردناک یا حالت تهوع و استفراغ مواجه شده‌اید یا این که درد زیر شکم پس از چند دقیقه استراحت تسکین نمی‌یابد، در اولین فرصت به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.
بعضی از دردهای شکمی دوران بارداری طبیعی است؛ چرا که اندام‌ها مدام در حال حرکت کردن هستند، رحم بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود و رباط‌ها کشیده می‌شوند. دل درد گاهی پی‌آمد تهوع صبحگاهی است. با این حال شکم درد دوران بارداری گاهی نشانه وجود مشکلاتی بسیار جدی‌تر است. بسیاری از بانوان بارداری‌های سالم دارند، اما ممکن است با عوارض جدی مواجه شوند که طبعاً برای درمان آنها و مراقبت فوری باید به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنند. خونریزی، درد شدید، تب و اختلال‌های دید از جمله نشانه‌های هشداری هستند که باید به سرعت پیگیری و درمان شوند. جهت دریافت نوبت و مراجعه حضوری می‌توانید با شماره‌های 02122683919– 02122683818– 02177839463 تماس حاصل نمایید.
علل بدون خطر درد زیر و بالای شکم در دوران بارداری
در ادامه شایع‌ترین علل بدون خطر دل دردهای خوش خیم دوران بارداری را بررسی می‌کنیم که مواردی چون یبوست و درد رباط گرد را شامل می‌شود.
بزرگ شدن رحم
رحم همان طور که بزرگ‌تر می‌شود، روده را جابجا می‌کند و باعث حالت تهوع، احساس سیری سریع یا ورم کردن شکم می‌شود. خوردن وعده‌های غذایی کم حجم‌تر، ورزش منظم، استراحت و تخلیه مثانه غالباً درد ناشی از بزرگ شدن رحم را تسکین می‌دهد.
درد رباط گرد
رحم به موازات بزرگ شدن رباط‌های گرد را می‌کشد. مادر کشیدگی رباط را به صورت ناراحتی زیر شکم و دردی تجربه می‌کند که در کشاله ران منتشر می‌شود و دردی تیز یا تیر کشنده و خنجری است. این درد معمولاً از سه ماهه دوم شروع می‌شود و به خودی خود آرام می‌شود. اما اگر درد استمرار داشت، باید با متخصص زنان و زایمان مشورت کرد.
یبوست و نفخ
یبوست و نفخ غالباً جزء جدایی ناپذیری از عوارض بارداری است. پروژسترون، هورمونی که در دوران بارداری افزایش می‌یابد، دستگاه معده‌ای ـ روده‌ای را کند می‌کند و در نتیجه غذا آهسته‌تر در دستگاه گوارش حرکت می‌کند. نوشیدن آب فراوان و میل کردن غذاهای سرشار از فیبر این مشکل را رفع می‌کند.
انقباض براکستون هیکس
انقباض‌های براکستون هیکس ارتباطی به اتساع دهانه رحم ندارد. نکته مهم این است که انقباض‌های براکستون هیکس از زایمان زودرس واقعی تشخیص داده شود. فاصله بین انقباض‌های واقعی معمولاً کم و کمتر می‌شود. کاهش آب بدن باعث شروع انقباض‌های براکستون هیکس می‌شود. در صورت آرام نشدن انقباض‌ها یا عدم اطمینان از نوع آنها باید با متخصص زنان و زایمان تماس گرفت.
علل جدی دردهای شکمی در دوران بارداری
بارداری خارج از رحم
بارداری خارج از رحم (اکتوپیک یا نابجا) به وضعیتی گفته می‌شود که تخمک در جایی به جز رحم، غالباً در لوله فالوپ لانه گزینی کند. خونریزی و درد شدید بین هفته‌های ششم و دهم از علائم بارداری خارج از رحم محسوب می‌شود. سابقه بارداری نابجا، سابقه انجام جراحی‌های لوله فالوپ، شکم و لگن، ابتلا به اندومتریوز، بستن لوله، دستگاه ضدبارداری داخل رحمی (آی یو دی) یا عفونت لگن از عامل‌های خطر حاملگی خارج از رحم محسوب می‌شود.
سقط جنین
چنانچه درد شکمی در سه ماهه اول بروز یابد، باید همواره احتمال سقط جنین را بررسی کرد. خونریزی و انقباض‌های دوره‌ای یا مشابه دردهای قاعدگی از علائم سقط جنین به شمار می‌آید.
زایمان زودرس
اگر انقباض‌های منظم در زمان قبل از هفته سی و هفتم بارداری تجربه شود و کمردرد مداوم باشد، احتمال زایمان زودرس وجود دارد. حتی مادران با تجربه‌ای که دو زایمان را پشت سر گذاشته‌اند، نمی‌توانند انقباض‌های براکستون هیکس را از زایمان زودرس تشخیص دهند.
سقط جفت
جفت منبع اکسیژن و مواد مغذی برای جنین است. جفت معمولاً در بالای دیواره رحم لانه‌گزینی می‌کند و تا زمان تولد از جنین جدا نمی‌شود. درد ناشی از سقط جفت درد زیر دلی است که شدید، مداوم و قابل تشدید است. رحم به صورت سفت و متخم می‌شود و خون تیره و قرمزی خارج می‌شود که لخته‌ای در آن وجود ندارد. سابقه سقط جفت یا فشار خون بالا در دوران بارداری، مسمومیت حاملگی و آسیب وارده به شکم از عوامل خطر سقط جفت است.
مسمومیت حاملگی
1 تا 8 درصد بانوان باردار مبتلا به مسمومیت حاملگی (پره اکلامپسی) و سایر اختلال‌های ناشی از افزایش فشار خون می‌شوند. افزایش فشار خون باعث تنگ شدن رگ‌های رحم و کاهش رساندن اکسیژن و مواد مغذی به جنین می‌شود، که منجر به رشد کند و در نتیجه احتمال سقط جفت افزایش می‌یابد. علائم مسمومیت حاملگی شامل درد در بخش راست بالای شکم، تهوع، سردرد، ورم و اختلال‌های دیدی مانند اخگربینی است.
عفونت مجاری ادراری (UTI)
علائمی مانند اضطرار ادراری، درد یا سوزش هنگام ادرار کردن و ادرار خونی ممکن است نشانه‌های عفونت دستگاه ادراری باشند. این نوع عفونت می‌تواند به عفونت کلیه منجر شده و احتمال زایمان زودرس را افزایش دهد. در صورت تشخیص سریع، عفونت دستگاه ادراری معمولاً با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها قابل درمان است.
التهاب آپاندیس
در مورد التهاب آپاندیس، تشخیص آن در دوران بارداری ممکن است دشوار باشد، زیرا آپاندیس به دلیل بزرگ شدن رحم به بالا کشیده می‌شود و ممکن است به نزدیکی ناف یا کبد برسد. تأخیر در تشخیص این وضعیت می‌تواند خطرناک باشد. درد در یک چهارم سمت راست پایینی شکم به عنوان علامت شایع التهاب آپاندیس شناخته می‌شود، اما این درد در دوران بارداری ممکن است در قسمتی بالاتر از شکم احساس شود. علائم دیگر شامل کاهش اشتها، حالت تهوع و استفراغ می‌باشد.
سنگ صفرا
در مورد سنگ کیسه صفرا، این وضعیت در میان بانوان شایع‌تر است و احتمال وجود آن با اضافه وزن، سن بالای 35 سال یا سابقه سنگ صفرا افزایش می‌یابد. درد ناشی از سنگ کیسه صفرا معمولاً در یک چهارم بالایی سمت راست شکم احساس می‌شود و ممکن است به پشت بدن و زیر کتف راست هم پخش شود.
زمان مراجعه به متخصص زنان و زایمان
- تحمل درد شکمی با یا بدون خونریزی قبل از هفته دوازدهم
- خونریزی یا انقباض‌های شدید
- بروز بیش از چهار انقباض در مدت یک تا دو ساعت
- دل درد شدید
- اختلال‌های دید
- سر درد شدید
- ورم شدید دست، پا یا صورت
- درد هنگام ادرار کردن، دشواری در ادرار کردن یا دیدن خون در ادرار
روش‌های تسکین درد زیر شکم در بارداری
دارو
متخصص زنان و زایمان ممکن است در مواردی برای تسکین دردهای شکمی در بارداری دارو تجویز نماید. برخی از آنها عبارتند از:
- مسکن و ضد درد
- استامینوفن
- آسپرین
- داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب
- مخدرها
- پچ فنتانیل
درمان‌های خانگی تسکین درد شکمی در دوران بارداری
استراحت معمولاً باعث تسکین انقباض و درد می‌شود. همچنین اقدامات زیر ممکن است برای آرام کردن درد زیر و بالای شکم در دوران بارداری مفید باشند:
- نشستن برای مدتی
- دراز کشیدن به پهلوی مخالف سمت دردناک و بالا گذاشتن پاها
- حمام آب گرم
- قرار دادن کیسه آب گرم یا کیسه گندم روی ناحیه‌های دردناک
- استراحت و آرام بودن
رابطه جنسی و رسیدن به ارگاسم باعث انقباض و کمردرد خفیف می‌شود. ارگاسم باعث نامنظم شدن ضربان واژن و رحم و احساس گرفتگی می‌شود.
دیگر توصیه‌های مفید شامل:
- کاهش حجم وعده‌های غذایی و افزایش تعداد وعده‌ها
- ورزش منظم با شدت متوسط
- مصرف غذاهای سرشار از فیبر مانند میوه، سبزی و غلات
- نوشیدن آب به مقدار کافی
- تخلیه بیشتر مثانه
