مرگ جنین در رحم (مرده زایی) :علل، علائم و جلوگیری

در این مقاله به بررسی بعضی علل مرده‌زایی می‌پردازیم. از دست دادن جنین ضایعه اندوه‌بار و ویران کننده‌ای است که کنار آمدن با آن چه به لحاظ عملی و چه به لحاظ عاطفی بسیار دشوار است. در متن پیش رو عوارض مرگ جنین در رحم را توضیح می‌دهیم و توصیه‌هایی را ارائه می‌دهیم تا در مواجهه با این مصیبت خود را نبازید. به خاطر داشته باشید که فقط شما و هسرتان درگیر این بحران نیستید، بلکه اعضاء خانواده و دوستان نیز در کنار شما هستند. بنابراین ممکن است این مقاله برای افرادی نیز مفید باشد که یکی از نزدیکان‌شان در غم و اندوه از دست دادن نوزاد مرده متولد شده فرو رفته است.

مرده زایی چیست؟ 

منظور از مرده زایی این است که نوزاد بدون هیچ نشانه‌ای از حیات در هفته بیست و چهارم بارداری یا پس از آن متولد می شود. اگر جنین در طول بارداری مرده باشد، از اصطلاح مرگ درون رحمی استفاده می‌شود. عارضه با درصد شیوع کمتر این است که نوزاد در طول زایمان طبیعی می‌میرد.

علل مرگ جنین در رحم

دلایل متفاوتی برای مردن جنین در رحم مادر وجود دارد که از آن جمله می‌توان به عملکرد جفت، عامل‌های ژنتیکی، سلامت مادر، بالا بودن سن مادر و سبک زندگی وی و در نهایت عفونت در دوران بارداری اشاره کرد:

• مشکلات مربوط به جفت مهم‌ترین علت مرگ نوزاد در رحم دانسته می‌شود که از آن با اصطلاح نارسایی جفت یاد می‌شود. علل دقیق نارسایی جفت مشخص نیست. بااین حال پزشکان مطمئن‌اند که اگر جفت عملکرد مناسبی نداشته باشد، رگ‌هایی که مادر را به جنین متصل می‌کند، منقبض و تنگ می‌شود. در نتیجه مواد مغذی و اکسیژن به اندازه کافی به جنین نمی‌رسد و نقص‌های رشدی پیش می‌آید.
• مشکلات مربوط به رشد جنین محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR) نامیده می‌شود. این نوزادان گاهی اوقات کوچک‌تر از حدی هستند که برای یک زمان معین از بارداری در نظر گرفته شده است.
• بسیاری از جنین‌هایی که داخل شکم مادر می‌میرند، نارس و کوچک‌تر از اندازه طبیعی هستند.
• مسمومیت حاملگی نیز جریان خونی را که از طریق جفت به جنین می‌رسد کاهش می‌دهد.
• نقص کروموزومی یا ژنتیکی نیز گاهی باعث مرده زایی می‌شود. در این حالت مغز، قلب یا یکی از اندام‌های حیاتی نوزاد به نحو مناسبی رشد نکرده است.
• خونریزی شدید در اواخر دوران بارداری یا هنگام زایمان نیز یکی از علل مرگ جنین محسوب می‌شود. مرگ جنین هنگام جدا شدن جفت از رحم (سقط جفت) رخ می‌دهد.
• ابتلا مادر به بیماری‌های مختلفی چون دیابت و در موارد نادرتر عفونت‌هایی مانند آنفلوانزا، استرپتوکوک گروه B ، لیستریا یا توکسوپلاسموز نیز ممکن است علت مرگ جنین در رحم باشد.
• هر چه سن مادر بالاتر برود، احتمال مرده زایی نیز افزایش می‌یابد که در حوالی هفته چهل و یکم به اوج خود می‌رسد. بنابراین در بعضی بیمارستان‌ها به مادران آینده توصیه می‌شود که القای زایمان در هفته سی و نهم‌ یا چهل‌ام، قبل از موعد مقرر یا راس آن، انجام شود.
• عامل‌های مرتبط با سبک زندگی مانند چاقی یا سیگار کشیدن در دوران بارداری نیز احتمال مرده زایی را افزایش می‌دهد. استعمال دخانیات رسیدن اکسیژن به جنین از طریق جفت را کاهش می‌دهد و در نتیجه رشد جنین در رحم محدود می‌شود.

پس از مرگ جنین در رحم چه اتفاقی می‌افتد؟

واقعیت ناراحت‌کننده این است که مادر پس از مرگ جنین در رحم، مجبور است که رنج زایمان را تحمل کند، زیرا وضع حمل برای سلامتی مادر و بهبود جسمی او بهتر است. بسیار کم پیش می‌آید که جنین مرده به دنیا با سزارین آورده شود. گروه پزشکی در این موقعیت، با رعایت حال مادر و درک دردناک وی، مراحل بعدی را توضیح می‌دهد. زایمان در اکثر موارد به صورت مصنوعی (القایی) آغاز می‌شود. متخصص زنان و زایمان روند زایمان را توضیح می‌دهد و به مادر زمان می‌دهد تا گفته‌های وی را قبل از شروع زایمان درک کند. ماما یا متخصص زنان و زایمان در حالت‌های طبیعی یا القایی، مسکن‌های قوی از مشتقات مورفین به مادر ارائه می‌دهند. مادر می‌تواند میزان مورفین دریافتی را از طریق پمپ قابل کنترل کند. اگر مادر دوقلو یا چندقلو باردار باشد و مرگ یکی از نوزادها تشخیص داده شده باشد، متخصص توصیه می‌کند که زایمان از نوع القایی نباشد. ادامه درمان به شرایط خاص موجود بستگی دارد، این که آیا جفت نوزادها مشترک است یا خیر و این که مرگ جنین در چه مرحله‌ای از بارداری رخ داده است. پزشک گاهی توصیه می‌کند که بهتر است به قل(های) دیگر مدت کوتاهی فرصت رشد کردن و بالغ شدن داخل رحم داده شود.

اثر مرده زایی بر بارداری‌های بعدی

مادرانی که تجربه مرده زایی را پشت سر گذاشته‌اند، ممکن است با سختی تصمیم بگیرند که دوباره باردار شوند و به طور طبیعی آن را به عنوان یک انتخاب آخرین فکر خود مطرح کنند. اما برای برخی مادران، بارداری دوباره در اولین فرصت ممکن ضروری است. مادران باید پس از مرده زایی در مدت شش تا هشت هفته اول به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنند. این ویزیت فرصت مناسبی است تا مادران سوالات خود را از متخصص بپرسند و در صورت آمادگی، در مورد تلاش برای بارداری مجدد نیز با متخصص مشورت کنند.

بعضی والدین ممکن است بخواهند بلافاصله پس از مرده زایی دوباره باردار شوند، در حالی که دیگران ترجیح می‌دهند زمان بارداری بعدی را زمان‌بندی کنند تا هیچ یک از تاریخ‌های مهم مربوط به فرزند بعدی با مناسبت‌های جنین از دست نرود.

در صورتی که علت مرده زایی مشخص نباشد، والدین ممکن است آرامش بیشتری پیدا کنند زیرا دلیلی برای این اتفاق ناگوار دوباره رخ نخواهد داد. اگر جنین مرده ناهنجاری ژنتیکی داشته باشد، والدین ممکن است به مشاوره ژنتیک مراجعه کنند تا درباره روش‌های مختلف بارداری بعدی با متخصص ژنتیک مشورت کنند. اما اگر دلیل مرده زایی مشخص باشد، متخصص زنان و زایمان با همکاری والدین تلاش می‌کند تا احتمال بروز مجدد این اتفاق را کاهش دهد، به ویژه اگر مشکل مربوط به جفت یا رشد جنین باشد.

بارداری مجدد برای مادرانی که تجربه مرده زایی را پشت سر گذاشته‌اند، ممکن است بسیار اضطراب‌آور باشد و خاطرات ناخوشایندی را در ذهن‌شان زنده کند.

پیشگیری از مرده زایی

تمام موارد مرگ جنین در رحم قابل پیشگیری نیستند. با این حال، با رعایت توصیه‌های زیر می‌توانید احتمال مرگ جنین در رحم را کاهش دهید:

1. ترک دخانیات.
2. خودداری از مصرف الکل و مواد مخدر در طول دوره بارداری.
3. مراجعه به متخصص زنان و زایمان یا ماما در زمان‌های تعیین شده برای بررسی رشد و سلامت جنین.
4. دستیابی به وزن مناسب قبل از بارداری.
5. محافظت از خود در برابر عفونت‌ها و خوردن مواد غذایی مناسب.
6. اطلاع رسانی به متخصص زنان و زایمان در صورت وجود درد زیر شکم یا خونریزی واژینال.
7. توجه به حرکات و تکان خوردن جنین و گزارش هر گونه نگرانی و مشکل به متخصص زنان و زایمان.
8. اطلاع دادن به متخصص در مورد هرگونه خارش واژن.