متوسط سن آغاز یائسگی طبیعی حدود 50 سال است. با این حال برخی زنان به دلیل وجود مسائل ژنتیکی، بیماری‌ها و یا عمل‌های پزشکی، قبل از سن 40 سالگی یائسه می‌شوند. یائسگی که قبل از این سن رخ دهد، چه به صورت طبیعی و چه به دلیل وجود برخی مسائل، با نام یائسگی زودرس یا زودهنگام شناخته می‌شود.
بسیاری از زنانی که دچار یائسگی زودرس می‌شوند علاوه بر علائمی مانند گرگرفتگی، نوسانات خلقی و سایر علائمی که با یائسگی همراه است؛ باید با نگرانی‌ها و اضطراب‌های جسمی و روحی نیز مقابله کنند. به عنوان مثال، از آنجا که یائسگی خبر از پایان یافتن سال‌های باروری زنان دارد؛ زنی که می‌خواهد باردار شود و دچار یائسگی زودرس می‌شود، به احتمال زیاد آشفته و نگران خواهد شد.
در صورتی که قبل از سن 40 سالگی سیکل قاعدگی شما متوقف و یا دچار تغییر شد، باید حتماً به پزشک مراجعه کنید. به طور حتمی علت آن یائسگی زودرس نیست؛ ممکن است به یک مشکل سلامتی قابل درمان دچار شده باشید و یا حتی ممکن است باردار باشید.
معمولاً یائسگی زمانی به صورت قطعی تأیید می‌شود که یک زن به مدت 12 ماه متوالی پریود نشود. اگر فکر می‌کنید ممکن است در حال یائسه شدن باشید، به پزشک متخصص مراجعه کنید؛ متخصص زنان و زایمان برای کمک به تشخیص یائسگی، علائم شما را خواهد پرسید. اما به یاد داشته باشید که برای تشخیص شروع یائسگی، تنها داشتن علائم کفایت نمی‌کند.
آزمایش خونی که در آن میزان استروژن و دیگر هورمون‌های مرتبط اندازه‌گیری شود، می‌تواند به تشخیص یائسگی زنان کمک کند. از آنجا که سطوح هورمونی به صورت روزانه تغییر می‌کند، ممکن است برای حصول اطمینان لازم باشد چندین بار آزمایش را انجام دهید.
برای برقراری ارتباط می‌توانید با شماره‌های 02122683919– 02122683818– 02177839463 تماس حاصل نمایید.
علل
یائسگی زودرس می‌تواند ناشی از دریافت برخی روش‌های درمانی پزشکی باشد؛ یا ممکن است به صورت خود به خود رخ دهد. برخی از علل احتمالی عبارتند از:
- نقص‌های کروموزومی: مشکلات کروموزومی می‌تواند باعث یائسگی زودرس شود. به عنوان مثال زنان مبتلا به سندروم ترنر، بدون تمام یا بخشی از یک کروموزوم X به دنیا می‌آیند. تخمدان‌های این افراد به صورت طبیعی شکل نمی‌گیرد و در نتیجه یائسگی زودرس رخ می‌دهد.
- ژنتیک: زنانی که در سابقه خانوادگی خود یائسگی زودرس دارند، بیشتر احتمال دارد که خودشان نیز به یائسگی زودرس دچار شوند.
- بیماری‌های خود ایمنی: سیستم ایمنی بدن که به طور معمول با بیماری‌ها مبارزه می‌کند، ممکن است به اشتباه به تخمدان‌ها حمله کند و از تولید هورمون توسط آنها جلوگیری کند. اختلالات تیروئید و آرتریت روماتوئید، دو بیماری هستند که می‌توانند باعث این اتفاق شوند.
روش‌های درمانی پزشکی که ممکن است باعث یائسگی زودرس شوند عبارتند از:
- شیمی‌درمانی و یا پرتودرمانی در ناحیه لگن به دلیل وجود سرطان: این روش‌های درمانی می‌توانند به تخمدان‌ها آسیب بزنند و باعث متوقف شدن سیکل قاعدگی شما شوند. این روش‌های درمانی ممکن است بی‌درنگ و یا چندین ماه بعد، باعث بروز مشکلاتی مانند مشکلات باروری نیز شوند.
- عمل جراحی برای برداشتن تخمدان‌ها: عمل جراحی برای برداشتن هر دو تخمدان که با نام اووفورکتومی دوجانبه نیز شناخته می‌شود، بی‌درنگ باعث یائسگی می‌شود. پس از انجام این عمل جراحی، سیکل قاعدگی بیمار متوقف خواهد شد و سطح هورمون‌های او به سرعت کاهش پیدا خواهند کرد.
- عمل جراحی برای برداشتن رحم: برخی از زنانی که عمل هیسترکتومی که در آن رحم به طور کامل برداشته می‌شود را انجام می‌دهند، قادر به نگه داشتن تخمدان‌های خود هستند. این زنان بی‌درنگ به دوران یائسگی وارد نخواهند شد، زیرا تخمدان‌های آنها به ساخت هورمون ادامه خواهد داد. اما از آنجا که رحم آنها برداشته شده است، دیگر پریود نمی‌شوند و قادر به باردارشدن نیز نیستند.
وقتی یائسگی به صورت خود به خود و زودتر از وقت موعد رخ دهد، با نام «یائسگی زودرس» و یا «نارسایی زودرس تخمدان» شناخته می‌شود. اما یک اصطلاح بهتر برای این عارضه، «نارسایی مقدماتی تخمدان» است که کاهش فعالیت در تخمدان‌ها را توصیف می‌کند. در برخی موارد، زنان تخمدان‌هایی دارند که هنوز از زمانی به زمان دیگر هورمون تولید می‌کنند و ازاین‌رو سیکل قاعدگی آنها بازمی‌گردد. برخی زنان حتی بعد از تشخیص یائسگی نیز می‌توانند باردار شوند.
علائم
علائمی یائسگی زودرس، اغلب شبیه همان علائمی هستند که زنان در یائسگی طبیعی تجربه می‌کنند. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- نامنظم شدن سیکل قاعدگی و یا متوقف شدن آن
- سیکل‌های قاعدگی شدیدتر و یا خفیف‌تر از سیکل‌های طبیعی هستند.
- گرگرفتگی (احساس ناگهانی گرما که بیشتر در ناحیه فوقانی بدن منتشر می‌شود)
این علائم نشان از این دارد که تخمدان‌ها استروژن کمتری تولید می‌کنند.
برخی زنان علاوه بر علائم فوق ممکن است علائم زیر را نیز تجربه کنند:
- خشکی واژن (همچنین ممکن است واژن نازک‌تر شود و قابلیت انعطاف‌پذیری آن کاهش یابد)
- تحریک‌پذیری مثانه و تشدید ناتوانی در کنترل مثانه (بی‌اختیاری ادرار)
- تغییرات احساسی (تحریک‌پذیری، نوسانات خلقی، افسردگی خفیف)
- خشک شدن پوست، چشم‌ها و یا دهان
- بی‌خوابی
- کاهش میل جنسی
علاوه بر تجربه علائمی که در بالا ذکر شد، اگر سن شما کمتر از 40 سال است و به هرکدام از عارضه‌های زیر مبتلا بودید؛ برای تعیین اینکه آیا دچار یائسگی زودرس شده‌اید یا خیر و درمان گرگرفتگی دوران یائسگی باید به یک پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.
- شما تحت روش‌های شیمی‌درمانی و پرتودرمانی قرار گرفته‌اید.
- شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان، به یک اختلال خود ایمنی مانند کم‌کاری تیروئید، بیماری گریوز و یا لوپوس مبتلا هستید.
- به مدت بیش از یک سال، علیرغم تلاش برای باردارشدن نتیجه‌ای نگرفتید.
- مادر و یا خواهر شما، یائسگی زودرس را تجربه کرده است.
اثرات و عوارض
زنانی که وارد یائسگی زودرس می‌شوند، ممکن است علائمی مشابه یائسگی طبیعی را تجربه کنند. برای برخی از زنان مبتلا به یائسگی زودرس، این علائم بسیار شدید است. علاوه بر این، زنانی که دچار یائسگی زودرس می‌شوند، ممکن است با خطراتی مانند بیماری‌های قلبی و پوکی استخوان بیشتری روبرو شوند. مشکلات دیگری که ممکن است به دلیل کاهش هورمون استروژن رخ دهند، شامل افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ و سرطان تخمدان، بیماری‌های پریودنتال، افتادن دندان‌ها و بیماری آب مروارید چشم می‌شوند.
برای کاهش علائم یائسگی، مانند هورمون درمانی، و حفظ سلامتی خود، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. زنانی که می‌خواهند بچه‌دار شوند و دچار یائسگی زودرس شده‌اند، ممکن است نگرانی شدیدی داشته باشند. در این صورت، می‌توانند با پزشک خود در مورد گزینه‌های درمانی مانند لقاح مصنوعی و یا رحم اجاره‌ای صحبت کنند. پزشک ممکن است روش‌های مختلفی از درمان ناباروری را به شما پیشنهاد دهد.
تشخیص
متخصص زنان و زایمان برای تشخیص یائسگی زودرس، احتمالاً یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و برای از بین بردن احتمال بارداری و وجود عارضه‌هایی مانند بیماری‌های تیروئید، ممکن است دستور انجام یک آزمایش خون بدهد. همچنین، آزمایشی برای اندازه‌گیری سطوح استرادیول شما نیز ممکن است دستور داده شود. استرادیول یک نوع استروژن است و کاهش سطح آن ممکن است نشان‌دهنده این باشد که تخمدان‌های شما در حال از کار افتادن هستند. اگر سطح هورمون استرادیول زیر 30 باشد، احتمالاً نشان‌دهنده یائسگی شما است.
به هر حال، آزمایش خونی مهم‌ترین تست برای تشخیص یائسگی زودرس است. در این آزمایش، میزان هورمون تحریک‌کننده فولیکول (FSH) اندازه‌گیری می‌شود. هورمون FSH باعث تولید استروژن توسط تخمدان‌ها می‌شود. هنگامی که تولید استروژن توسط تخمدان‌ها کاهش می‌یابد، سطح هورمون FSH افزایش می‌یابد. اگر سطح FSH بالای 40 باشد، معمولاً نشان از یائسگی شما است.
درمان
علائم و مشکلات سلامتی و همچنین مسائل عاطفی که به دلیل یائسگی زودرس رخ می‌دهند را می‌توان با بکارگیری روش‌هایی که برای یائسگی طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرند، مدیریت و درمان کرد.
هورمون درمانی
مؤثرترین گزینه جهت درمان علائم یائسگی مانند گرگرفتگی، استروژن درمانی است. بسته به سابقه پزشکی خود و خانواده‌تان، ممکن است پزشک برای تسکین علائم شما دوزهای پایینی از استروژن را توصیه کند. اگر رحم داشته باشید (رحم شما با عمل جراحی برداشته نشده باشد)، علاوه بر استروژن به پروژسترون نیز نیاز خواهید داشت. استروژن به جلوگیری از بروز پوکی استخوان نیز کمک می‌کند. در صورتی که هورمون درمانی در عرض پنج سال بعد از آخرین سیکل قاعدگی شروع شده باشد، ممکن است مزایایی برای قلب شما نیز داشته باشد.
استروژن واژینال
برای کاهش خشکی واژن می‌توان با استفاده از کرم‌ها، قرص‌ها و یا حلقه‌های واژینال، استروژن را به طور مستقیم به واژن اعمال کرد. در این روش تنها مقدار کمی استروژن آزاد می‌شود که توسط بافت واژن جذب می‌شود. این روش درمانی می‌تواند خشکی واژن، درد و ناراحتی در هنگام مقاربت و برخی از مشکلات ادراری را تسکین دهد.
داروهای ضدافسردگی با دوز پایین
برخی داروهای ضدافسردگی خاص که به گروهی از داروهایی به نام مهارکننده‌های سروتونین انتخابی (SSRI ها) تعلق دارند، ممکن است گرگرفتگی ناشی از یائسگی را کاهش دهند. مصرف داروی ضدافسردگی با دوز پایین می‌تواند برای زنانی که به دلایل سلامتی نمی‌توانند استروژن مصرف کنند و همچنین برای زنانی که برای نوسانات خلقی به داروهای ضدافسردگی نیاز دارند، مفید باشد.
داروهایی برای جلوگیری یا درمان پوکی استخوان
بسته به نیازهای فردی، ممکن است پزشکان برای برخی بیماران داروهایی برای جلوگیری و یا درمان پوکی استخوان تجویز کنند. این داروها می‌توانند به کاهش پوکی استخوان و خطر شکستگی استخوان کمک کنند.
درمان سنتی و گیاهی
علاوه بر داروها، درمان‌های سنتی و گیاهی نیز می‌تواند مفید باشد. بسیاری از گیاهان و علف‌ها می‌توانند با نیازهای بدن ما سازگار شوند. این گیاهان ویژگی‌های مولکولی را با هورمون‌های ما به اشتراک می‌گذارند؛ این کار به آنها اجازه می‌دهد تا از تولید هورمون توسط بدن محافظت کنند، روند آن را کنترل کنند و یا حتی از آنچه که هورمون‌های ما بسته به نیازهای منحصر به فرد بدن انجام می‌دهند، تقلید کنند.
بعضی از گیاهانی که می‌توانند به کاهش علائم یائسگی کمک کنند شامل توت مار (black cohosh)، گل ساعتی (passionflower)، پنج انگشت (chasteberry)، سیب‌زمینی شیرین وحشی (wild yam) و آشواگاندا یا جینسینگ هندی (ashwagandha) هستند.
آیا می‌توان یائسگی زودرس را برگرداند؟
همیشه نمی‌توان یائسگی زودرس را متوقف و به حالت قبل برگرداند. معمولاً هنگامی که یائسگی شروع شد، بعید است بتوان آن را برگرداند.
اگر سوالی در زمینه یائسگی زودرس دارید می توانید در انتهای همین مقاله بخش نظرات آن را با دکتر فاطمه سمامی متخصص زنان و زایمان مطرح کنید.
