بی اختیاری ادرار در زنان: علت و درمان

بی‌اختیاری ادراری در زنان می‌تواند کمی آزار دهنده و یا کاملاً ناتوان کننده باشد. احساس استرس و خجالت، برخی از زنان را از انجام بسیاری از فعالیت‌های فیزیکی از جمله ورزش باز می‌دارد. افراد غیر فعال بیشتر در معرض چاقی هستند و چاقی نیز شانس ابتلا به دیابت و سایر مشکلات بهداشتی مرتبط را افزایش می‌دهد. بی اختیاری ادرار در زنان همچنین می‌تواند موجب آشفتگی روحی و عاطفی آنها گردد. با این حال، این وضعیت اغلب قابل کنترل و درمان است.

بی‌اختیاری ادراری در زنان چیست؟

---

بی اختیاری ادراری به معنای از دست دادن کنترل مثانه و در نتیجه دفع غیرارادی ادرار است. برخی از زنان ممکن است هنگام دویدن و یا سرفه کردن بی‌اختیاری ادراری را تجربه کنند. عده‌ای دیگر از زنان ممکن است درست قبل از دفع ادرار احساس نیاز ناگهانی یا فوری برای ادرار داشته باشند.

انواع بی‌اختیاری ادرار در زنان چیست؟

---

بی‌‌اختیاری ادراری فشاری و استرسی

بی ‌اختیاری فشاری ناشی از حرکاتی مانند سرفه، عطسه، خنده یا فعالیت بدنی است که مثانه را تحت فشار قرار داده و باعث نشت ادرار می‌شود. تغییرات فیزیکی ناشی از بارداری و زایمان طبیعی اغلب موجب بی اختیاری ادراری استرسی می‌شود. تضعیف عضلات کف لگن می‌تواند باعث حرکت مثانه رو به پایین و هل دادن آن به خارج از لگن شود، در نتیجه جمع شدن عضلات اسفنکتر دشوار شده و نهایتاً موجب نشت ادرار و بی اختیاری ادرار در زنان در هنگام فشار و استرس فیزیکی می‌گردد.

بی‌اختیاری ادراری فوریتی

بی‌اختیاری ادراری فوریتی به معنای نیاز فوری و شدید بیمار به ادرار کردن است. انقباضات غیرارادی مثانه یکی از علل شایع این نوع از بی‌اختیاری ادراری است. سیگنال‌های عصبی غیرطبیعی ممکن است باعث این انقباضات مثانه شوند.

عوامل محرک بی‌اختیاری فوریتی ادراری در زنان شامل نوشیدن مقدار کم آب، لمس کردن آب، شنیدن صدای آب یا حضور در محیط سرد حتی به مدت کوتاه مانند ایستادن در کنار فریزر یک فروشگاه مواد غذایی است. اضطراب و یا نوشیدن برخی از مایعات، داروها یا عوارض پزشکی ممکن است بی‌اختیاری فوریتی را تشدید کند.

بی‌اختیاری ترکیبی

بی اختیاری ترکیبی زمانی رخ می‌دهد که بی اختیاری استرسی و فوریتی همزمان با هم وجود داشته باشد.

انواع دیگر بی‌اختیاری ادراری

بی‌اختیاری ادراری می‌تواند واقعاً برای افرادی که با آن مواجه هستند، مشکلات جدی ایجاد کند. این مشکلات می‌توانند شامل عفونت‌ها، ناتوانی فیزیکی، بهبود ناکارآمد، از دست دادن استقلال و کاهش کیفیت زندگی باشند. اما خوشبختانه، روش‌های درمانی متنوعی برای این مشکلات وجود دارد.

از جمله روش‌های درمانی برای بی‌اختیاری ادراری می‌توان به تغییرات در رژیم غذایی و شرب، تمرینات کامیابی مثانه و استفاده از تکنیک‌های کنترل ادرار اشاره کرد. در صورتی که درمان‌های معمولی موثر نباشند، داروها و درمان‌هایی مانند تزریق بوتولینوم توکسین (Botox) و تحریک عصبی نیز ممکن است مورد استفاده قرار بگیرند. همچنین، در صورت وجود مشکلی تشخیص داده نشده، باید به پزشک مراجعه کرده و بررسی‌های لازم انجام شود.

اهمیت دادن به این مسئله به عنوان یک موضوع مهم در بهبود سلامتی و کیفیت زندگی فرد بسیار اساسی است. افراد مبتلا به بی‌اختیاری ادراری باید از امکانات و روش‌های درمانی موجود بهره ببرند تا بتوانند مشکلات خود را کاهش داده و کیفیت زندگی بهتری را تجربه کنند.

چه عواملی باعث بی‌اختیاری ادرار در زنان می‌شود؟

---

علت بی اختیاری ادرار در زنان این است که مغز سیگنال‌های صحیح به مثانه نمی‌دهد یا اینکه عضلات اسفنکتر به اندازه کافی منقبض نمی‌شوند، گاهی نیز هر دو علت وجود دارد. عضلات اسفنکتری مثانه ممکن است به دلیل مشکلات این عضلات و یا اعصاب کنترل کننده آنها، انقباض بیش از حد یا کمتر از حد لازم داشته باشند. آسیب به خود عضلات اسفنکتری و یا اعصاب کنترل کننده آنها می‌تواند منجر به عملکرد ضعیف عضلات اسفنکتری گردد. این مشکلات می‌تواند ساده یا پیچیده باشد.

عوامل مادرزادی که باعث افزایش احتمال ابتلا به بی‌اختیاری ادراری می‌شود، عبارتند از:

• نقائص هنگام تولد
• ژنتیک
• نژاد

بی‌اختیاری ادراری یک بیماری نیست. بلکه می‌تواند نشانه‌ای از عوارض خاص باشد و یا در نتیجه رویدادهای خاصی در طول زندگی یک زن رخ می‌دهد. شرایط و یا اتفاقاتی که ممکن است احتمال بی‌اختیاری ادراری زنان را افزایش دهند، عبارتند از:

• زایمان طبیعی
• سرفه مزمن
• یائسگی 
• مشکلات عصبی
• عدم فعالیت بدنی
• چاقی
• سن بالا
• افتادگی اندام‌های لگن
• بارداری

بی اختیاری ادرار در زنان چگونه تشخیص داده می‌شود؟

---

بررسی سوابق پزشکی

پزشک با بررسی تاریخچه پزشکی بیمار، سؤالاتی در مورد علائم، الگوهای دفع ادرار و نشت ادرار، عملکرد روده‌ها، داروها، سابقه زایمان و جراحی قبلی لگن خواهد پرسید.

معاینه فیزیکی

پزشک همچنین به دنبال نشانه‌هایی از وضعیت‌های پزشکی که ممکن است باعث بی‌اختیاری ادراری شده باشد، معاینه فیزیکی مختصری را انجام خواهد داد. معاینه فیزیکی شامل:

• معاینه لگنی
• معاینه انگشتی مقعدی

تست‌های تشخیصی

پزشک بر اساس نتایج بررسی تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی، یک یا چندین تست تشخیصی زیر را توصیه می‌کند:

• آزمایش ادرار
• کشت ادرار
• آزمایش خون
• تست اورودینامیک

روش‌های درمان بی‌اختیاری ادراری در زنان

---

درمان بی ‌اختیاری ادراری در زنان بستگی به نوع آن دارد. پزشک ممکن است تغییرات رفتاری و سبک زندگی، ترک سیگار، آموزش مثانه، ورزش‌های کف لگن و توقف فوریت ادرار را به عنوان اولین درمان برای بسیاری از انواع بی‌اختیاری ادراری توصیه کند.

تغییرات رفتاری و سبک زندگی

زنان دارای بی‌اختیاری ادراری ممکن است با ایجاد تغییرات رفتاری و شیوه زندگی خود قادر به کاهش بی‌اختیاری ادراری شوند. به عنوان مثال، مقدار و نوع مایعاتی که زنان می‌نوشند، می‌تواند بر بی‌اختیاری دفع ادرار تأثیر بگذارد. نشانه‌های کم آبی بدن (دهیدراتاسیون) در زنان عبارتند از:

• یبوست
• ادرار تیره رنگ
• سرگیجه
• پوست خشک
• ضعف و یا احساس خستگی
• ادرار کمتر از حد معمول
• احساس سنگینی سر
• تشنگی

اگر چه فرد مبتلا به بی‌اختیاری ادراری ممکن است تمایلی به شرکت در فعالیت‌های فیزیکی نداشته باشد، اما ورزش منظم برای کنترل وزن و سلامت کلی بدن از اهمیت برخوردار است. کاهش وزن می‌تواند سبب بهبود بی‌اختیاری ادراری شود و جلوگیری از افزایش وزن ممکن است از بروز آن پیشگیری کند.

آموزش مثانه

آموزش مثانه به معنی تغییر عادات دفع ادرار به منظور کاهش دفعات دفع بی‌اختیاری ادراری است. ثبت دفعات تخلیه مثانه توسط بیمار کمک می‌کند تا در فواصل معین و منظم و با تنظیم زمان دفع ادرار به دستشویی برود. بیمار به تدریج با افزایش فاصله میان دفعات رفتن به دستشویی می‌تواند به کشش مثانه خود کمک کند، به این ترتیب مثانه می‌تواند ادرار بیشتری را در خود نگه دارد. برای این منظور، ثبت زمان رفتن به دستشویی به صورت روزانه ممکن است مفید باشد.

ورزش‌های عضلات کف لگن (کگل)

ورزش‌های کگل شامل تمریناتی برای تقویت عضلات کف لگن است. اگر عضلات کف لگن قوی‌تر باشند، به طور مؤثرتری قادر به نگه داشتن ادرار در مثانه خواهند بود. زنان مبتلا به بی‌اختیاری ادراری نیازی به تجهیزات خاصی برای ورزش کگل ندارند. پزشک می‌تواند برای یادگیری تکینک‌ صحیح این ورزش‌ به زنان کمک کند.

دستگاه‌های کمکی

پزشک ممکن است قرار دادن رحم‌بند و یا شیاف واژن را برای درمان بی اختیاری ادراری فشاری تجویز کند. بیمار می‌تواند موقع ادرار کردن این شیاف را خارج سازد. شیاف واژن یک حلقه سفت است که در داخل واژن قرار داده می‌شود و به دیوار واژن و مجرای ادرار مجاورش، فشار وارد می‌کند. این فشار کمک می‌کند تا مجرای خروجی مثانه جابجا شده و منجر به نشت کمتر ادرار گردد. بیمار باید به طور منظم شیاف را به منظور تمیز کردن خارج کند.

تزریق مواد حجم دهنده

در روش تزریق عوامل حجم دهنده، پزشک موادی مانند کلاژن و مهره‌های کربنی را نزدیک به عضلات اسفنکتر تزریق می‌کند. این تزریق باعث ضخیم شدن بافت‌ها می‌شود و دهانه مثانه را بسته کرده و برای درمان بی‌اختیاری ادراری فوریتی و فشاری موثر است. بیمار در حین این روش تحت بی‌حسی موضعی قرار می‌گیرد و پزشک با استفاده از سیستوسکوپ، سوزن را هدایت کرده و ماده حجم دهنده را تزریق می‌کند. این عوامل حجم دهنده در طول زمان در بدن حل می‌شوند و به همین دلیل، ممکن است بیمار نیاز به تزریق مجدد داشته باشد. تقریباً 40 درصد موارد با استفاده از این روش بهبود می‌یابند.

جراحی

در روش جراحی، اگر افتادگی مثانه به سمت واژن به وجود آمده باشد و سبب مشکلات بی‌اختیاری ادراری شده باشد، عمل جراحی انجام می‌شود. در این روش، دهانه مثانه (پشت استخوان شرمگاهی) تعلیق و اسلینگ قرار داده می‌شود. این عمل در بیمارستان با بی‌هوشی عمومی انجام می‌شود. بیشتر زنان می‌توانند در روز عمل از بیمارستان مرخص شوند، اما برخی ممکن است نیاز به بستری خواهند داشت. بهبودی کامل این روش تا 2 تا 3 هفته طول می‌کشد، اما زنانی که به طور همزمان عمل جراحی افتادگی اندام‌های لگن را نیز دارند، ممکن است زمان بهبودی آن‌ها بیشتر باشد.