آزمایش اسپرم(سمن): تفسیر،چگونگی انجام و هزینه

آزمایش سمن (مایع منی یا اسپرم) زمانی انجام می‌شود که پزشک احتمال دهد مرد یا زوج مشکل ناباروری دارد. عامل‌های مردانه مسبب 50 درصد از ناباروری‌ها است. ناباروری آقایان دلایل متعددی دارد که شماری از آن‌ها با موفقیت درمان می‌شود. اگر علت ناباروری عامل‌های مردانه باشد، تست اسپرم انجام می‌شود تا عامل جلوگیری کننده از باروری تعیین شود و پس از آن بررسی شود که آیا می‌توان بارداری را به روش لقاح مصنوعی تسهیل کرد یا خیر.

آزمایش اسپرم چیست؟

---

آزمایش اسپرم یا آنالیز اسپرم برای ارزیابی سلامت و قابلیت باروری اسپرم مردان انجام می‌شود. سمن، مایعی است که حاوی اسپرم و مواد دیگری از جمله قندی و پروتئینی است که هنگام انزال آزاد می‌شود. در این آزمایش، سه عامل اصلی برای ارزیابی سلامت اسپرم اندازه‌گیری می‌شود:

1. تعداد اسپرم‌ها
2. شکل اسپرم
3. حرکت یا جنبش اسپرم

پزشکان معمولاً دو یا سه آزمایش اسپرم مجزا را انجام می‌دهند تا از وضعیت سلامت اسپرم اطمینان حاصل کنند. این آزمایش‌ها باید در فواصل زمانی حداقل 7 روزه و ظرف دو تا سه ماه انجام شوند. زیرا تعداد اسپرم‌ها روز به روز تغییر می‌کند و بنابراین برای به دست آوردن نتایج دقیق‌تر، میانگین تعداد اسپرم‌ها بر اساس نمونه‌های گرفته شده محاسبه می‌شود.

دلیل انجام آزمایش اسپرم

---

آنالیز اسپرم غالباً زمانی توصیه می‌شود که زوج با مشکل ناباروری روبرو شده باشند. پزشک با توجه به نتایج این آزمایش بارور یا نابارور بودن مرد را تعیین می‌کند و تشخیص می‌دهد که آیا تعداد کم اسپرم یا نقص عملکرد آنها دلیل اصلی ناباروری است یا خیر. همچنین این آزمایش به آقایانی که وازکتومی انجام داده‌اند نیز توصیه می‌شود تا اطمینان حاصل شود که هیچ اسپرمی در مایع منی ایشان وجود دارد.

آمادگی برای آزمایش اسپرم

---

پزشک همواره قبل از آزمایش روش آمادگی برای آنالیز اسپرم را توضیح می‌دهد. رعایت توصیه‌های زیر برای دقیق بودن نتایج آزمایش بسیار مهم است.

نکات زیر را برای گرفتن بهترین نمونه رعایت کنید:

• از 24 تا 72 ساعت قبل از آزمایش از انزال جلوگیری کنید.
• از مصرف الکل، کافئین و مواد خودداری کنید.
• هیچ گونه داروی گیاهی مصرف نکنید.
• هیچ گونه داوری هورمونی مصرف نکنید.
• داروهای مصرفی فعلی را به پزشک اطلاع دهید.

روش انجام آزمایش اسپرم

---

بیمار باید یک نمونه از مایع منی را به پزشک خود بدهد. نمونه اسپرم ممکن است به یکی از چهار روش زیر گرفته شود:

1. استفاده از کاندوم هنگام برقراری رابطه جنسی
2. برقراری رابطه جنسی و جمع‌آوری نمونه قبل از انزال
3. تحریک الکتریکی برای انزال
4. استمناء که معمولاً برای جمع‌آوری نمونه تمیز اسپرم توصیه می‌شود.

برای جمع‌آوری یک نمونه خوب از اسپرم، دو نکته بسیار مهم وجود دارد. اولین نکته این است که نمونه باید در دمای بدن نگهداری شود. اگر نمونه در دمای بسیار بالا یا پایین نگهداری شود، نتایج دقیق نخواهد بود. دومین نکته این است که نمونه مایع منی باید 30 تا 60 دقیقه پس از انزال به کلینیک یا آزمایشگاه تحویل داده شود.

عامل‌های تداخلی آزمایش

---

بعضی از عامل‌هایی که بر جواب آزمایش تاثیر می‌گذارد و دقت آن را کاهش می‌دهد، عبارت است از:

• تماس سمن با اسپرم کش‌ها
• گرفتن نمونه در زمان بیماری یا اضطراب
• متخصص نبودن مسئول آزمایشگاه
• آلوده شدن نمونه

اگر جواب آزمایش اسپرم در بازه معمول نباشد و از اسپرم‌کش نیز استفاده نشده باشد، پزشک احتمال می‌دهد که نتیجه آزمایش به دلیل مصرف یکی از مواد زیر دقیق نباشد:

• الکل
• کافئین
• گیاهان دارویی
• مصرف داروهای تجویزی کاهش دهنده تعداد اسپرم مانند سایمتیدین
• مصرف مواد مخدر به صورت تفریحی
• استعمال دخانیات

نتایج معمول چیست؟

---

پزشک هنگام تفسیر نتایج آزمایش اسپرم عامل‌های متعددی را در نظر می‌گیرد. در آزمایش پس از وازکتومی وجود اسپرم در نظر گرفته می‌شود، اما اگر تست برای تعیین مشکلات باروری انجام شده باشد، بررسی بسیار دقیق‌تری انجام می‌شود. پزشک موارد زیر را هنگام تفسیر نتایج در نظر می‌گیرد.

شکل اسپرم

اگر 50 درصد اسپرم‌ها شکل عادی داشته باشند، معمولاً در تفسیر آزمایش مشکلی گزارش نمی‌شود. اما اگر بیش از نیمی از اسپرم‌ها شکل غیرطبیعی داشته باشند، این نشان دهنده کاهش باروری مرد است. همچنین نتایج آزمایش نشان می‌دهد که کدام قسمت از اسپرم، مانند سر، بخش میانی یا دم آن، شکل غیرطبیعی دارد. همچنین ممکن است اسپرم‌ها نابالغ باشند و نتوانند به خوبی تخمک را بارور کنند و در نتیجه لقاح انجام نشود.

حرکت

در مورد حرکت اسپرم، اگر بیش از نیمی از اسپرم‌ها تا یک ساعت پس از انزال حرکت عادی داشته باشند، معمولاً مشکلی در تفسیر نتایج گزارش داده نمی‌شود. حرکت یا جنبش اسپرم برای باروری بسیار مهم است، زیرا اسپرم باید به تخمک برسد و آن را بارور کند. سیستم خودکار حرکت اسپرم را آنالیز می‌کند و آن را در مقیاس 0 تا 4 درجه‌بندی می‌کند. امتیاز صفر نشان دهنده عدم حرکت اسپرم است و امتیاز 3 یا 4 نشان دهنده تحرک مناسب اسپرم است.

اسیدیته (pH)

اسیدیته (pH) باید بین 7.2 تا 7.8 باشد. pH بالاتر از 8.0 نشان دهنده عفونت و pH کمتر از 7.0 نشان دهنده آلودگی یا انسداد مجاری انزال است.

حجم

حجم اسپرم در یک نمونه عادی باید بیشتر از 2 میلی لیتر باشد. کم بودن حجم اسپرم نشان دهنده کم بودن مقدار اسپرم برای بارور کردن تخمک است. زیاد بودن حجم مایع نیز به معنای رقیق بودن اسپرم‌های موجود است.

مایع شدن

مایع شدن سمن 15 تا 30 دقیقه طول می‌کشد. اگر چه سمن در اصل سفت است، اما قابلیت مایع یا آبکی شدن سمن حرکت اسپرم را تسهیل می‌کند. اگر سمن در عرض 15 تا 30 دقیقه مایع نشود، باروری کاهش می‌یابد.

تعداد اسپرم

تعداد یا غلظت اسپرم در یک نمونه عادی 20 تا 200 میلیون است. اگر غلظت از این مقدار حداقل کمتر باشد، آبستنی دشوار خواهد شد.

ظاهر

مایع منی باید مایل به سفید تا خاکستری و شیری رنگ باشد. ته رنگ قهوه‌ای ـ قرمز سمن نشان دهنده وجود خون در آن و ته رنگ زرد نشان دهنده ابتلا به یرقان یا عوارض مصرف دارو است.

تفسیر نتایج غیرطبیعی

---

غیرطبیعی بودن اسپرم باعث می‌شود که نتواند به تخمک برسد یا آن را بارور کند و در نتیجه آبستنی محقق نشود. نتایج غیرطبیعی آزمایش اسپرم حاکی از وجود مشکلات زیر است:

• ناباروری
• عفونت
• عدم تعادل هورمونی
• بیماری‌هایی مانند دیابت
• نقص‌های ژنتیکی
• قرار گرفتن در معرض تشعشع

اگر نتایج آزمایش اسپرم طبیعی نباشد، پزشک دستور انجام آزمایش‌های دیگری را می‌دهد:

• آزمایش ژنتیک
• تست هورمونی
• آنالیز پس از انزال
• نمونه‌برداری از بیضه
• آزمایش سلول‌های ایمنی ضداسپرم

هزینه آزمایش سمن

---

هزینه آزمایش مایع منی در همه آزمایشگاه‌ها یکسان نیست. باید به یاد داشت که کیفیت تمام کلینیک‌های باروری یکسان نیست. کلینیک‌هایی که نرخ باروری بالاتری دارند، معمولاً هزینه‌های بیشتری از شما دریافت نمی‌کنند. با توجه به صداقت و کیفیت این کلینیک‌ها، ارزش آن را دارد که اندکی بیشتر برای بهره‌مندی از خدمات آنها هزینه کنید. آزمایشگاه‌های این کلینیک‌ها معمولاً دقت بالاتری نسبت به آزمایشگاه‌های ارزان‌تر دارند.