درمان کمبود اسپرم (افزایش تعداد اسپرم پایین)

کم بودن تعداد اسپرم که با نام الیگواسپرمی نیز شناخته می‌شود به این معنی است که تعداد اسپرم موجود در مایع منی که در زمان ارگاسم از اندام تناسلی مرد خارج می‌شود کمتر از حد طبیعی (15 میلیون اسپرم در هر میلی‌لیتر از مایع منی) است. کم بودن تعداد اسپرم یک مرد، احتمال اینکه اسپرم او بتواند تخمک همسرش را بارور کند را کاهش می‌دهد که این منجر به ناباروری زوج می‌شود.

علل بروز مشکل در تولید اسپرم

---

تولید اسپرم یک عملیات پیچیده است که نیازمند عملکرد طبیعی بیضه‌ها و همچنین غدده هیپوتالاموس و هیپوفیز است. این غدده در مغز قرار دارند و هورمون‌هایی تولید می‌کنند که منجر به تولید اسپرم می‌شوند. بعد از تولید شدن در بیضه‌ها، اسپرم‌ها از طریق لوله‌های ظریف حمل و نقل می‌شوند تا با مایع منی مخلوط شده و نهایتاً از طریق آلت تناسلی انزال کنند. هرگونه مشکل در این سیستم‌ها می‌تواند تأثیری بر روی تولید اسپرم داشته باشد. همچنین، ممکن است مشکلاتی مربوط به شکل غیرطبیعی اسپرم (مورفولوژی)، حرکت و یا عملکرد آن نیز وجود داشته باشد.

علل پزشکی

کم بودن تعداد اسپرم می‌تواند ناشی از وجود مسائل و مشکلات سلامتی و پزشکی باشد. برخی از این مشکلات عبارتند از:

• واریکوسل
• عفونت؛ عفونت‌هایی ازجمله التهاب مجاری اپیدیدیم (زائده طویل و باریک عقب بیضه که شامل مجاری خروجی منی است) و یا التهاب بیضه‌ها و برخی عفونت‌های منتقله از راه جنسی مانند سوزاکو ایدز.
• مشکلات انزال: برگشت انزال زمانی اتفاق می‌افتد که مایع منی در طول ارگاسم به جای اینکه از نوک آلت تناسلی خارج شود، وارد مثانه می‌شود. مشکلات سلامتی مختلفی وجود دارد که می‌تواند باعث برگشت انزال، دیر انزالی و یا زود انزالی شود؛ از جمله دیابت، آسیب‌های ستون فقرات و عمل‌های جراحی مثانه ، پروستات و یا مجرای ادراری
• پادتن‌هایی که به اسپرم حمله می‌کنند.
• تومورها: سرطان‌ها و تومورهای خوش‌خیم می‌تواند اندام تناسلی مرد را به طور مستقیم تحت تأثیر قرار دهند. عمل جراحی، رادیوتراپی و یا شیمی درمانی که برای درمان این تومورها مورد استفاده قرار می‌گیرند نیز می‌توانند روی باروری مرد تأثیر داشته باشند.
• عدم نزول بیضه‌ها
• عدم تعادل هورمونی
• معیوب بودن لوله‌هایی که اسپرم را حمل و نقل می‌کنند.
• نقص کروموزومی
• بیماری سلیاک
• مصرف برخی داروها
• جراحی‌های قبلی

علل زیست محیطی

تولید و یا عملکرد اسپرم می‌تواند به دلیل قرار گرفتن بیش از حد در معرض برخی عوامل زیست محیطی خاص، دچار اختلال شود؛ از جمله عوامل زیر:

• مواد شیمیایی صنعتی
• قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین
• امواج رادیویی و اشعه ایکس
• گرم شدن بیش از حد بیضه‌ها

علل مربوط به سلامتی، سبک زندگی و سایر علل

سایر عللی که باعث کم شدن تعداد اسپرم می‌شوند عبارتند از:

• مصرف مواد مخدر
• مصرف الکل
• کشیدن سیگار، توتون و تنباکو
• استرس ناشی از احساسات و هیجان
• چاقی
• مشکلات مربوط به آزمایش اسپرم

عوارض کم بودن تعداد اسپرم

---

• عمل جراحی و یا سایر روش‌های درمانی برای یافت علت زمینه‌ای کم بودن تعداد اسپرم
• تکنیک‌های پرهزینه و کمک‌کننده برای باروری مانند آی وی اف (لقاح مصنوعی)
• استرس مربوط به ناتوانی در داشتن یک فرزند

آزمایش و تشخیص

---

هنگامی که شما به دلیل مشکل ناباروری به پزشک مراجعه می‌کنید؛ پزشک سعی خواهد کرد علت زمینه‌ای ناباروری شما را تعیین کند. حتی اگر پزشک گمان کند کم بودن تعداد اسپرم‌های شما دلیل ناباروریتان است، توصیه می‌کند همسر شما نیز تحت معاینه و آزمایش قرار گیرد تا سایر عوامل ناباروری رد شوند و بتوان روش مناسبی برای درمان شما تعیین کرد.

آزمایش‌ها و روش‌های تشخیص ممکن است شامل موارد زیر باشند:

معاینه فیزیکی عمومی و بررسی تاریخچه پزشکی

برای اطمینان یابی از نتایج آزمایش قابل اعتماد، برخی از پزشکان به بررسی دو یا چند نمونه مختلف از مایع منی می‌پردازند. علاوه بر این، عوامل دیگری نیز می‌توانند تعداد اسپرم را تحت تأثیر قرار دهند، از جمله مشکلات سلامتی مزمن، بیماری‌ها، آسیب‌ها و عمل‌های جراحی. علاوه بر این، عادات جنسی و رشد جنسی نیز می‌توانند تأثیرگذار باشند.

آزمایش مایع منی

بررسی مایع منی به منظور بررسی تعداد اسپرم وجود دارد که با استفاده از میکروسکوپ انجام می‌شود. همچنین در برخی موارد ممکن است از سیستم‌های کامپیوتری برای اندازه‌گیری تعداد اسپرم استفاده شود.

یکی از علل شایعی کم بودن تعداد اسپرم، نمونه‌گیری ناقص و غیرصحیح از مایع منی است. بنابراین اکثر پزشکان چندین نمونه مختلف را در طول زمان بررسی می‌کنند تا اطمینان یابند نتایج آزمایش قابل‌اعتماد هستند.

آزمایش‌های دیگر

بسته به یافته‌های اولیه، ممکن است پزشک آزمایش‌های اضافی دیگری توصیه کند تا علت کم بودن تعداد اسپرم و سایر علل احتمالی ناباروری شما را تشخیص دهد. این آزمایش‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• سونوگرافی کیسه بیضه: این سونوگرافی با بهره‌گیری از امواج صوتی با فرکانس بالا، بیضه‎ها و ساختارهای اطراف آن را قابل‌مشاهده می‌کند.
• آزمایش هورمونی: ممکن است پزشک برای تعیین سطح هورمون‌های تولیدشده توسط غده هیپوفیز و بیضه‌ها، یک آزمایش خون برای شما توصیه کند. هورمون‌های تولیدشده توسط هیپوفیز و بیضه‌ها نقش کلیدی مهمی در رشد جنسی و تولید اسپرم دارند.
• آزمایش ادرار بعد از انزال: وجود اسپرم در ادرار بعد از انزال، می‌تواند نشان دهد که اسپرم‌های شما در زمان انزال به جای خارج شدن از اندام تناسلی، به عقب برمی‌گردند و به مثانه وارد می‌شوند (برگشت انزال).
• آزمایش‌های ژنتیکی: هنگامی که غلظت اسپرم بسیار پایین باشد، علل ژنتیکی می‌توانند در آن نقش داشته باشند. یک آزمایش خون می‎تواند نشان دهد که آیا تغییرات ظریفی در کروموزوم Y وجود دارد یا خیر؛ وجود تغییرات نشانه‌ای از یک ناهنجاری ژنتیکی است. ممکن است برای تشخیص سندروم‌های مختلف مادرزادی و ارثی نیز آزمایش ژنتیک توصیه شود.
• بیوپسی بیضه: در این آزمایش، نمونه‌ای از بیضه‌ها با استفاده از سوزن برداشته می‌شود. نتایج حاصل از بیوپسی بیضه می‌تواند مشخص کند که تولید اسپرم طبیعی است یا خیر. در صورت طبیعی بودن تولید اسپرم، مشکل شما به احتمال زیاد ناشی از انسداد مجاری منی و یا سایر مشکلات مربوط به نقل و انتقال اسپرم است. با این حال، این آزمایش معمولاً تنها برای موقعیت‌های خاص انجام می‌شود و برای تشخیص علت ناباروری مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
• آزمایش پادتن ضد اسپرم: این آزمایش برای بررسی سلول‌های ایمنی (پادتن‌ها) که به اسپرم‌ها حمله می‌کنند و توانایی عملکردی آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهند، انجام می‌شود. لازم به ذکر است توصیه این آزمایش خیلی رایج نیست.
• آزمایش تخصصی عملکرد اسپرم: آزمایش‌های متعددی وجود دارند که می‌توانند نشان دهند اسپرم‌ها بعد از انزال برای چه مدتی زنده می‌مانند، اسپرم‌ها تا چه حد می‌توانند به تخمک زن نفوذ کنند و همچنین اینکه آیا مشکلی در رابطه با پیوستن آنها به تخمک وجود دارد یا خیر. به طور کلی، این آزمایش‌ها به ندرت انجام می‌شوند و اغلب تغییرات قابل ‌توجهی در توصیه‌های درمانی ایجاد نمی‌کنند.
• سونوگرافی ترانس رکتال: یک ابزار چرب‌شده در داخل رکتوم (مقعد) جایگذاری می‌شود تا پروستات، مجاری انزال و کیسه‌های منی (انسداد لوله‌هایی که مایع منی را حمل می‌کنند) بررسی شود.

روش‌های درمانی و داروها

---

متدهای درمان ناکافی بودن تعداد اسپرم عبارتند از:

• جراحی: برای مثال، بیماری واریکوسل به طور معمول قابل درمان با جراحی است. با انجام جراحی، می توان عمل وازکتومی را که قبلاً انجام شده بود، عملیاتی مجدد کرد. در مواردی که هیچ اسپرمی در انزال وجود ندارد، اغلب با استفاده از روش های بازیابی اسپرم، می توان اسپرم را به صورت مستقیم از بیضه ها یا اپیدیدیم برداشت کرد.
• درمان عفونت: آنتی بیوتیک ها می توانند عفونت سیستم تناسلی را درمان کنند، اما همیشه قادر به بازگرداندن قابلیت باروری فرد نیستند.
• درمان مشکلات زناشوئی: در شرایطی مانند نعوظ ناکافی یا از دست دادن مهارت کنترل انزال، دارو و یا مشاوره می توانند به بهبود باروری کمک کنند.
• درمان هورمونی و داروها: در مواردی که ناباروری ناشی از نقص در سطوح هورمونی یا مشکلات در استفاده از هورمون ها است، پزشک ممکن است روش های درمانی با هورمون و مصرف دارو را توصیه کند.
• فناوری کمک باروری ART: در این روش، بسته به نوع مشکل، اسپرم از یکی از روش های طبیعی انزال، جراحی یا از یک نفر اهدای کننده بدست می آید. سپس اسپرم در داخل سیستم تناسلی زن قرار می گیرد و یا برای لقاح مصنوعی (این ویترو فرتیلیزیشن) یا تزریق درون سیتوپلاسمی استفاده می شود.