آزمایش اسپرم(سمن): تفسیر،چگونگی انجام و هزینه
آزمایش سمن (مایع منی یا اسپرم) زمانی انجام می‌شود که پزشک احتمال دهد مرد یا زوج مشکل ناباروری دارد. عامل‌های مردانه مسبب 50 درصد از ناباروری‌ها است. ناباروری آقایان دلایل متعددی دارد که شماری از آنها با موفقیت درمان می‌شود. اگر علت ناباروری عامل‌های مردانه باشد، تست اسپرم انجام می‌شود تا عامل جلوگیری کننده از باروری تعیین شود و پس از آن بررسی شود که آیا می‌توان بارداری را به روش لقاح مصنوعی تسهیل کرد یا خیر.
آزمایش اسپرم چیست؟
آنالیز اسپرم یا آزمایش تعداد اسپرم به منظور آنالیز سلامت و زیست‌پذیری اسپرم مردان انجام می‌شود. سمن مایعی حاوی اسپرم و دیگر مواد قندی و پروتئینی است که هنگام انزال آزاد می‌شود. در آنالیز اسپرم یا سمن سه عامل اصلی تعیین کننده سلامت اسپرم اندازه گیری می‌شود:
- تعداد اسپرم‌ها
- شکل اسپرم
- حرکت اسپرم یا جنبندگی اسپرم
پزشکان غالباً دو یا سه آزمایش اسپرم مجزا را انجام می‌دهند تا از وضعیت سلامت اسپرم مطمئن شوند. این آزمایش‌ها باید در فواصل حداقل 7 روزه و ظرف دو تا سه ماه انجام شود. تعداد اسپرم‌ها هر روز تغییر می‌کند؛ بنابراین تعداد میانگین با توجه به نمونه‌های گرفته شده محاسبه می‌شود تا قطعی‌ترین نتیجه ممکن لحاظ شود.
دلیل انجام آزمایش اسپرم
آنالیز اسپرم غالباً زمانی توصیه می‌شود که زوج با مشکل ناباروری روبرو شده باشند. پزشک با توجه به نتایج این آزمایش بارور یا نابارور بودن مرد را تعیین می‌کند و تشخیص می‌دهد که آیا تعداد کم اسپرم یا نقص عملکرد آنها دلیل اصلی ناباروری است یا خیر. همچنین این آزمایش به آقایانی که وازکتومی انجام داده‌اند نیز توصیه می‌شود تا اطمینان حاصل شود که هیچ اسپرمی در مایع منی ایشان وجود دارد.
آمادگی برای آزمایش اسپرم
پزشک همواره قبل از آزمایش روش آمادگی برای آنالیز اسپرم را توضیح می‌دهد. رعایت توصیه‌های زیر برای دقیق بودن نتایج آزمایش بسیار مهم است.
نکات زیر را برای گرفتن بهترین نمونه رعایت کنید:
- از 24 تا 72 ساعت قبل از آزمایش از انزال جلوگیری کنید.
- از مصرف الکل، کافئین و مواد خودداری کنید.
- هیچ گونه داروی گیاهی مصرف نکنید.
- هیچ گونه داوری هورمونی مصرف نکنید.
- داروهای مصرفی فعلی را به پزشک اطلاع دهید.
روش انجام آزمایش اسپرم
بیمار باید نمونه‌ای از مایع منی را در اختیار پزشک بگذارد. نمونه اسپرم به یکی از چهار روش اصلی زیر گرفته می‌شود:
- برقراری رابطه جنسی با کاندوم
- برقراری رابطه جنسی و بیرون کشیدن آلت قبل از انزال
- تحریک الکتریکی انزال
- استمناء نیز روشی است که معولاً برای گرفتن نمونه تمیزی از اسپرم توصیه می‌شود.
دو نکته اصلی برای گرفتن یک نمونه خوب از اسپرم باید در نظر گرفته شود. نخست این که سمن باید در دمای بدن نگه داشته شود. اگر سمن در دمای بسیار بالا یا پایین نگهداری شود، نتایج دقیق نخواهد بود. دوم این که مایع منی 30 تا 60 دقیقه پس از خروج از بدن باید به کلینیک یا آزمایشگاه تحویل داده شود.
عامل‌های تداخلی آزمایش
بعضی از عامل‌هایی که بر جواب آزمایش تاثیر می‌گذارد و دقت آن را کاهش می‌دهد، عبارت است از:
- تماس سمن با اسپرم کش‌ها
- گرفتن نمونه در زمان بیماری یا اضطراب
- متخصص نبودن مسئول آزمایشگاه
- آلوده شدن نمونه
اگر جواب آزمایش اسپرم در بازه معمول نباشد و از اسپرم‌کش نیز استفاده نشده باشد، پزشک احتمال می‌دهد که نتیجه آزمایش به دلیل مصرف یکی از مواد زیر دقیق نباشد:
- الکل
- کافئین
- گیاهان دارویی
- مصرف داروهای تجویزی کاهش دهنده تعداد اسپرم مانند سایمتیدین
- مصرف مواد مخدر به صورت تفریحی
- استعمال دخانیات
نتایج معمول چیست؟
پزشک هنگام تفسیر نتایج آزمایش اسپرم عامل‌های متعددی را در نظر می‌گیرد. در آزمایش پس از وازکتومی وجود اسپرم در نظر گرفته می‌شود، اما اگر تست برای تعیین مشکلات باروری انجام شده باشد، بررسی بسیار دقیق‌تری انجام می‌شود. پزشک موارد زیر را هنگام تفسیر نتایج در نظر می‌گیرد.
شکل اسپرم
اگر 50 درصد از اسپرم‌ها شکل عادی داشته باشد، در تفسیر آزمایش مشکلی گزارش نمی‌شود. اما غیرطبیعی بودن شکل بیش از نیمی از اسپرم‌ها نشان دهنده کاهش در باروری مرد است. همچنین در نتیجه آزمایش مشخص می‌شود که کدام قسمت از اسپرم، سر، بخش میانی یا دم آن، شکل غیرطبیعی دارد. به علاوه ممکن است اسپرم نابالغ باشد و نتواند به خوبی تخمک را بارور کند و در نتیجه لقاح انجام نشود.
حرکت
اگر بیش از نیمی از اسپرم‌ها تا یک ساعت پس از انزال حرکت عادی داشته باشند، مشکلی در تفسیر نتایج گزارش داده نمی‌شود. حرکت یا جنبندگی اسپرم برای باروری بسیار مهم است، چون اسپرم باید به تخمک برسد و آن را بارور کند. سیستم خودکار حرکت اسپرم را آنالیز می‌کند و آن را در مقیاس 0 تا 4 درجه‌بندی می‌کند. امتیاز صفر به این معنا است که اسپرم حرکتی ندارد و امتیاز 3 یا 4 نشان دهنده تحرک مناسب اسپرم است.
اسیدیته (pH)
اسیدیته (pH) باید بین 7.2 تا 7.8 باشد. pH بالاتر از 8.0 نشان دهنده عفونت و pH کمتر از 7.0 نشان دهنده آلودگی یا انسداد مجاری انزال است.
حجم
حجم اسپرم در یک نمونه عادی باید بیشتر از 2 میلی لیتر باشد. کم بودن حجم اسپرم نشان دهنده کم بودن مقدار اسپرم برای بارور کردن تخمک است. زیاد بودن حجم مایع نیز به معنای رقیق بودن اسپرم‌های موجود است.
مایع شدن
مایع شدن سمن 15 تا 30 دقیقه طول می‌کشد. اگر چه سمن در اصل سفت است، اما قابلیت مایع یا آبکی شدن سمن حرکت اسپرم را تسهیل می‌کند. اگر سمن در عرض 15 تا 30 دقیقه مایع نشود، باروری کاهش می‌یابد.
تعداد اسپرم
تعداد یا غلظت اسپرم در یک نمونه عادی 20 تا 200 میلیون است. اگر غلظت از این مقدار حداقل کمتر باشد، آبستنی دشوار خواهد شد.
ظاهر
مایع منی باید مایل به سفید تا خاکستری و شیری رنگ باشد. ته رنگ قهوه‌ای ـ قرمز سمن نشان دهنده وجود خون در آن و ته رنگ زرد نشان دهنده ابتلا به یرقان یا عوارض مصرف دارو است.
تفسیر نتایج غیرطبیعی
غیرطبیعی بودن اسپرم باعث می‌شود که نتواند به تخمک برسد یا آن را بارور کند و در نتیجه آبستنی محقق نشود. نتایج غیرطبیعی آزمایش اسپرم حاکی از وجود مشکلات زیر است:
- ناباروری
- عفونت
- عدم تعادل هورمونی
- بیماری‌هایی مانند دیابت
- نقص‌های ژنتیکی
- قرار گرفتن در معرض تشعشع
اگر نتایج آزمایش اسپرم طبیعی نباشد، پزشک دستور انجام آزمایش‌های دیگری را می‌دهد:
- آزمایش ژنتیک
- تست هورمونی
- آنالیز پس از انزال
- نمونه‌برداری از بیضه
- آزمایش سلول‌های ایمنی ضداسپرم
هزینه آزمایش سمن
هزینه آزمایش مایع منی در تمام آزمایشگاه‌ها یکسان نیست. به خاطر داشته باشید که کیفیت تمام کلینیک‌های باروری یکسان نیست. کلینیک‌های با نرخ بارداری بالاتر معمولاً هزینه‌ای بیشتر از مقدار اعلام شده از شما نمی‌گیرند. با توجه به صداقت و کیفیت این کلینیک‌های موفق مسلماً ارزش آن را دارد که اندکی بیشتر برای بهره‌مندی از خدمات آنها هزینه کنید. آزمایشگاه‌های این کلینیک‌ها در مقایسه با کلینیک‌های ارزان‌تر معمولاً دقت بالاتری دارند.
نظر بیماران دکتر سمامی
