علت یائسگی زودرس

یائسگی زودرس یا نارسایی زودرس تخمدان، از جمله بیماری هایی است که زنان با آن رو به رو هستند و نیاز به درمان های اساسی برای پیشگیری از عوارض جدی تر دارد. در این مقاله دکتر فاطمه سمامی در خصوص علت یائسگی زودرس، علائم و تشخیص این عارضه توضیح خواهند داد.
معمولا تا سن 40 سالگی یک درصد از خانم ها دچار یائسگی می شوند و ده درصد از خانم هایی که قاعدگی شان قطع شده است، شاهد این هستند که دچار نارسایی زودرس تخمدان شده اند.
در واقع به غیر از علائمی که خود نشان دهنده یائسگی است، اکثر این خانم ها به خاطر بار روانی (سایکولوژیک) که ناشی از تصور پیر شدن زودرس دارند، از این عارضه رنج می برند. همچنین در افرادی که به نارسایی زودرس تخمدان یا یائسگی زودرس مبتلا می شوند، این که دیگر نمی توانند باردار شوند و این موضوع می تواند مشکل زا باشد. از دیگر مشکلات افرادی که به نارسایی زودرس تخمدان مبتلا هستند، اختلال قاعدگی است.

علت نارسایی زودرس تخمدان چیست؟

نارسایی زودرس تخمدان دلایل متعددی دارد که دکتر فاطمه سمامی متخصص زنان در شمال تهران، به بیان این موارد خواهند پرداخت.
اولین دلیل این است که خود فرد باعث بروز نارسایی زودرس تخمدان می شود. درمان هایی مانند رادیوتراپی، شیمی درمانی که این به تخمدان ها آسیب وارد می کند از جمله دلایل اصلی ه شمار می رود. که اثرات این درمان ها به میزان دوز مصرفی دارو ها و سن بیمار بستگی دارد.

از دیگر عوامل نارسایی زودرس تخمدان، کیست هایی است که در دو طرف تخمدان بوده و به این دلیل تخمدان ها را جراحی کرده و یا هر دو تخمدان برداشته شده باشد.

آبسه های دو طرفه تخمدان و برخی از کیست های آندومتریوز از دلایل نارسایی زودرس تخمدان است و زمانی که این کیست ها خیلی بزرگ می شوند، تقریبا همه بافت تخمدان را از بین می برند و ممکن است هر دو طرف تخمدان ها نیز وجود داشته باشند.

گاهی اوقات رحم به دلیل بیماری های زنانه برداشته می شود به همین دلیل اختلال خونرسانی به تخمدان ها به وجود می آید و تخمدان نیز عملکرد خود را از دست می دهد.

یکی دیگر از دلایل یائسگی زودرس، عفونت هاست. عفونت های شدید لگنی و یا عفونت های ویروسی در دوران جوانی می تواند باعث تخریب فولیکول های تخمدانی شود. از دیگر دلایل نارسایی زودرس تخمدان، اختلالات آنزیمی مانند گالاکتوزومی است.

اختلالات ژنتیکی نیز می تواند باعث یائسگی زود رس شود. که بین 2.5 تا 13 درصد از خانم هایی که به این عارضه دچار شده اند، زمینه ژنتیکی مانند سندروم ترنر داشته اند.

از دیگر علت های بروز یائسگی زودرس بیماری اوتوایمیون ادیسون می باشد که بیماری هایی مانند ادیسون را شامل می شود. این عارضه حتی در تیروئید هاشیموتو نیز دیده شده است. که در بسیاری از موارد آنتی بادی ضد تخمدان نیز وجود دارد.

برخی از خانم ها به یائسگی زودرس مبتلا شده اند ولی علت ابتلا به این عارضه در آن ها مشخص نمی باشد. به طور مثال دیده می شود که افرادی که IVF و پانکچر های مکرری را برای درمان ناباروری انجام داده اند، به دلیل این درمان ها آنتی بادی های ضد تخمدان ایجاد می شود. در این افراد مشاهده شده است که نارسایی زودرس تخمدان وجود دارد.
دکتر فاطمه سمامی در خصوص تشخیص بهتر این عارضه این نکته را بیان می کنند زمانی که متخصص زنان شک کند فرد به یائسگی زودرس مبتلا شده است، باید یک سری از آزمایشات را تجویز شده را انجام شود. تا مشاهده شود ایا واقعا این یائسگی زودرس اتفاق افتاده است یا خیر.
در صورتی که آزمایشات تایید نمایند که نارسایی زودرس تخمدان رخ داده است، متخصص زنان خوب می تواند درمان هایی را شروع نماید.

علائم یائسگی زودرس

علائمی یائسگی زودرس، اغلب شبیه همان علائمی هستند که زنان در یائسگی طبیعی تجربه می‌کنند. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• نامنظم شدن سیکل قاعدگی و یا متوقف شدن آن
• سیکل‌های قاعدگی شدیدتر و یا خفیف‌تر از سیکل‌های طبیعی هستند.
• گرگرفتگی (احساس ناگهانی گرما که بیشتر در ناحیه فوقانی بدن منتشر می‌شود)

این علائم نشان از این دارد که تخمدان‌ها استروژن کمتری تولید می‌کنند.

برخی زنان علاوه بر علائم فوق ممکن است علائم زیر را نیز تجربه کنند:

• خشکی واژن (همچنین ممکن است واژن نازک‌تر شود و قابلیت انعطاف‌پذیری آن کاهش یابد)
• تحریک‌پذیری مثانه و تشدید ناتوانی در کنترل مثانه (بی‌اختیاری ادرار)
• تغییرات احساسی (تحریک‌پذیری، نوسانات خلقی، افسردگی خفیف)
• خشک شدن پوست، چشم‌ها و یا دهان
• بی‌خوابی
• کاهش میل جنسی

علاوه بر تجربه علائمی که در بالا ذکر شد، اگر سن شما کمتر از 40 سال است و به هرکدام از عارضه‌های زیر مبتلا بودید؛ برای تعیین اینکه آیا دچار یائسگی زودرس شده‌اید یا خیر حتما به یک پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.

اثرات و عوارض یائسگی زودرس

خانم هایی که وارد یائسگی زودرس می‌شوند می‌توانند علائمی شبیه به آنچه که در یائسگی طبیعی رخ می‌دهد، تجربه کنند. این علائم برای برخی از زنانی که دچار یائسگی زودرس می‌شوند، بسیار شدید است. علاوه بر این زنانی که دچار یائسگی زودرس می‌شوند، ممکن است بیشتر در معرض خطر برخی عارضه‌ها مانند بیماری‌های قلبی و پوکی استخوان باشند. سایر مشکلات سلامتی که ممکن است به دلیل نبود هورمون استروژن رخ دهد عبارتند از:

• افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ و سرطان تخمدان
• بیماری‌های پریودنتال (مربوط به دهان و لثه)
• افتادن دندان‌ها و بیماری آب مروارید چشم

در مورد روش‌های درمانی که می‌توانند به کاهش علائم یائسگی شما کمک کند، مانند هورمون درمانی، و همچنین در مورد راه‌هایی که سلامتی شما را حفظ خواهند کرد با پزشک خود مشورت کنید.

ممکن است زنانی که می‌خواهند بچه‌دار شوند و دچار یائسگی زودرس شده‌اند، احساس نگرانی شدیدی پیدا کنند. اگر می‌خواهید مادر شوید، در مورد سایر گزینه‌های درمانی مانند لقاح مصنوعی و یا رحم اجاره ای با پزشک خود صحبت کنید. ممکن است پزشک، روش‌های مختلفی از درمان ناباروری را به شما پیشنهاد دهد.

راه های تشخیص

متخصص زنان و زایمان برای تشخیص یائسگی زودرس، به احتمال زیاد یک معاینه فیزیکی انجام خواهد داد و برای رد کردن احتمال بارداری و وجود عارضه‌هایی مانند بیماری‌های تیروئید، دستور انجام یک آزمایش خون را خواهد داد. همچنین ممکن است آزمایشی برای اندازه‌گیری سطوح استرادیول شما، دستور دهد. استرادیول شکلی از استروژن است که پایین بودن سطح آن می‌تواند بیانگر این باشد که تخمدان‌های شما در حال از کارافتادن هستند. وقتی سطح هورمون استرادیول زیر 30 باشد، ممکن است نشان‌دهنده‌ی یائسگی باشد.

با این حال مهم‌ترین تست برای تشخیص یائسگی زودرس، آزمایش خونی است که در آن میزان هورمون تحریک‌کننده فولیکول (FSH) اندازه‌گیری شود. هورمون FSH باعث می‌شود تخمدان‌های شما، استروژن تولید کنند. هنگامی که تخمدان‌ها تولید استروژن خود را کاهش می‌دهند، سطح هورمون FSH افزایش می‌یابد. وقتی سطح FSH بالای 40 باشد، معمولاً نشان از یائسه شدن شما دارد.

درمان یائسگی زودرس

علائم و مشکلات سلامتی و همچنین مسائل عاطفی که به دلیل یائسگی زودرس رخ می‌دهند را می‌توان با بکارگیری روش‌هایی که برای یائسگی طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرند، مدیریت و درمان کرد.

هورمون درمانی

مؤثرترین گزینه جهت درمان علائم یائسگی مانند گرگرفتگی، استروژن درمانی است. بسته به سابقه پزشکی خود و خانواده‌تان، ممکن است پزشک برای تسکین علائم شما دوزهای پایینی از استروژن را توصیه کند. اگر رحم داشته باشید (رحم شما با عمل جراحی برداشته نشده باشد)، علاوه بر استروژن به پروژسترون نیز نیاز خواهید داشت. استروژن به جلوگیری از بروز پوکی استخوان نیز کمک می‌کند. در صورتی که هورمون درمانی در عرض پنج سال بعد از آخرین سیکل قاعدگی شروع شده باشد، ممکن است مزایایی برای قلب شما نیز داشته باشد.

استروژن واژینال

برای کاهش خشکی واژن می‌توان با استفاده از کرم‌ها، قرص‌ها و یا حلقه‌های واژینال، استروژن را به طور مستقیم به واژن اعمال کرد. در این روش تنها مقدار کمی استروژن آزاد می‌شود که توسط بافت واژن جذب می‌شود. این روش درمانی می‌تواند خشکی واژن، درد و ناراحتی در هنگام مقاربت و برخی از مشکلات ادراری را تسکین دهد.

داروهای ضدافسردگی با دوز پایین

برخی داروهای ضدافسردگی خاص که به گروهی از داروهایی به نام مهارکننده‌های سروتونین انتخابی (SSRI ها) تعلق دارند، ممکن است گرگرفتگی ناشی از یائسگی را کاهش دهند. مصرف داروی ضدافسردگی با دوز پایین می‌تواند برای زنانی که به دلایل سلامتی نمی‌توانند استروژن مصرف کنند و همچنین برای زنانی که برای نوسانات خلقی به داروهای ضدافسردگی نیاز دارند، مفید باشد.

داروهایی برای جلوگیری یا درمان پوکی استخوان

بسته به نیازهای فردی، ممکن است پزشکان برای برخی بیماران داروهایی برای جلوگیری و یا درمان پوکی استخوان تجویز کنند. داروهای مختلفی وجود دارند که به کاهش پوکی استخوان و خطر شکستگی استخوان کمک می‌کنند.

درمان سنتی و گیاهی

بسیاری از گیاهان و علف‌ها می‌توانند با نیازهای بدن ما سازگار شوند. زیرا گیاهان ویژگی‌های مختلف مولکولی را با هورمون‌های ما به اشتراک می‌گذارند؛ این کار به آنها اجازه می‌دهد تا از تولید هورمون توسط بدن محافظت کنند، روند آن را کنترل کنند و یا حتی از آنچه که هورمون‌های ما بسته به نیازهای منحصر به فرد بدن انجام می‌دهند، تقلید کنند. برخی از گیاهانی که می‌توانند به کاهش علائم یائسگی کمک کند عبارتند از: توت مار (black cohosh)، گل ساعتی (passionflower)، پنج انگشت (chasteberry)، سیب‌زمینی شیرین وحشی (wild yam) و آشواگاندا یا جینسینگ هندی (ashwagandha).