این که سقط جنین در اوایل بارداری اتفاق می‌افتد، دلیل نمی‌شود برای والدین اهمیت نداشته باشد و آنان را دچار درد و ناراحتی عذاب‌آور نکند. نکته مهمی که ما همواره آن را به بانوان یادآوری می‌کنیم این است که از دست دادن جنین به هیچ وجه تقصیر ایشان نیست. اگر چه بسیاری از والدین تمایلی به صحبت کردن درباره سقط جنین ندارند و از این موضوع اجتناب می‌کنند، اما واقعیت این است که سقط جنین عارضه‌ای شایع است. در ادامه با همراه باشید تا با علل سقط جنین و عامل‌های خطر آن بیشتر آشنا شوید.
سقط جنین چیست؟
اگر در دوران بارداری با درد یا خونریزی و لکه بینی روبه‌رو شدید، باید بدانید که این ممکن است نشانه‌ای از وضعیت خطرناک باشد. برای اطمینان از وضعیت خود و جلوگیری از هر گونه مشکل جدی، بهتر است به بهترین متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. متخصص می‌تواند خونریزی را ارزیابی کند، سطوح هورمون hCG را اندازه‌گیری کند، باز بودن دهانه رحم را بررسی کند و برای اطمینان از سالم بودن جفت و کیسه آب سونوگرافی انجام دهد و به ضربان قلب جنین گوش دهد. همچنین، اگر شما تا کنون سقط‌های مکرر را تجربه کرده‌اید و نگران بارداری‌های بعدی خود هستید، مراجعه به پزشک و اطلاع از علت اصلی این مشکل می‌تواند به شما کمک کند تا به درمان موفق آن بپردازید.
علل سقط جنین
سقط جنین صرفاً راهی بیولوژیک برای اتمام بارداری است که بنا به عامل‌های متعددی چون نقص‌های ژنتیکی نوزاد در حال رشد و واکنش‌های ایمنی بدن مادر به خوبی پیش نرفته و موفق نبوده است رخ می دهد. البته باید اشاره کنیم که عوامل زیر در سقط جنین هیچ گونه نقشی ندارد.
ورزش کردن
افتادن و زمین خوردن
داشتن رابطه جنسی
داشتن استرس های شغلی
داشتن مشاجره با همسر یا داشتن تهوع صبحگاهی
علائم و نشانه‌ها ناشی از سقط جنین
علائم سقط جنین ممکن است برای هر زنی متفاوت باشد و ممکن است بر اثر تجربه‌های گذشته‌اش نیز تغییر کند. برخی از علائم معمول سقط جنین شامل انقباض یا درد در ناحیه کمر یا شکم، خونریزی شدید که ممکن است با خروج بافت یا لخته خون همراه باشد و شبیه به خونریزی قاعدگی باشد، خونریزی خفیف‌تر که بمدت بیش از سه روز ادامه داشته باشد، و محو شدن تمام نشانه‌های بارداری مانند حالت تهوع و حساسیت سینه‌ها.
مهم است به یاد داشته باشید که لکه بینی خفیف و سبک معمولاً کاملاً طبیعی است و دلیلی برای نگرانی فوری نیست. اما اگر نیاز باشد که نوار بهداشتی را کمتر از یک ساعت عوض کنید، بهتر است بلافاصله با متخصص زنان و زایمان تماس بگیرید. این اقدام ممکن است به شما کمک کند تا وضعیت خود را بهتر ارزیابی کنید و از هر گونه مشکل جدی جلوگیری کنید.
چه عواملی خطر سقط جنین را افزایش می دهد؟
اگر چه سقط جنین عارضه‌ای شایع در سراسر جهان به شمار می‌رود ولی بعضی از عوامل خطر سقط جنین را افزایش می دهند:
سن: بالا بودن سن مادر احتمال سقط را افزایش می‌دهد، دلیل اصلی تاثیر سن مادر بر سقط این است که احتمال وجود نقص ژنتیکی در تخمک و اسپرم پدر در سنین بالا بیشتر است.
میزان ویتامین: کمبود ویتامین D و ویتامین B احتمال سقط را افزایش می‌دهد، ویتامین‌های دیگری مانند ویتامین A الگوی تاثیر معکوس دارد، یعنی زیاد بودن آن‌ها در دوران بارداری خطرناک است. مصرف ویتامین پیش از زایمان و آزمایش دادن برای تعیین سطوح ویتامین‌ها خطر سقط را کمتر می‌کند.
درمان نکردن عدم تعادل‌های تیروئید: هورمون‌های تیروئید بر کل بدن اثر می‌گذارد و میزان هورمون‌های دیگر مانند گونه‌های موثر در بارداری را نیز تغییر می‌دهد. هم پرکاری و هم کم‌کاری تیروئید از عامل‌های خطر سقط جنین به شمار می‌رود.
اضافه وزن یا کمبود وزن: بانوان چاق دارای شاخص توده بدنی BMI سی یا بالاتر بیش از دیگران مستعد سقط هستند. به همین ترتیب بانوان با BMI کمتر از 18 نیز از این خطر در امان نیستند.
سیگار کشیدن یا مصرف الکل: اگر باردارهستید یا قصد باردرای دارید، بهترین زمان است تا سیگار را با داشتن انگیزه‌ای قوی ترک کنید و مصرف الکل را کاهش دهید.
ابتلا به بیماری‌های قابل انتقال از راه رابطه جنسی (STDs): بیماری‌های قابل انتقال از راه رابطه جنسی مانند سفلیس و بعضی گونه‌های هپاتیت ویروسی احتمال سقط را افزایش می‌دهد.
فیبروم رحمی بزرگ: فیبروم رحم به تومورهای خوش‌خیمی گفته می‌شود که به موازات بالا رفتن سن شیوع بیشتری پیدا می‌کند. فیبروم به ویژه در صورت بزرگ بودن، وجود در ناحیه‌هایی خاصی از رحم یا شروع به رشد کردن در واکنش به هورمون‌های بارداری عوارض بارداری مانند افزایش خطر سقط جنین را به همراه دارد.
بیماری‌های مزمن: بانوان بارداری مبتلا به بیماری‌های کلیوی، خودایمنی، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) و دیابت بیش از دیگران در معرض سقط جنین هستند. در صورت ابتلا به هر یک از این ناراحتی‌ها، بارداری پرخطر محسوب می‌شود و مادر باید به طور مرتب و در فواصل کم به متخصص زنان و زایمان مراجعه کند و تحت نظر باشد.
دارو: پزشکان به بانوان باردار توصیه می‌کنند که از مصرف بعضی داروهای غیرتجویزی مانند مسکن‌های معمولی خودداری کنند.
سموم محیطی: قرار گرفتن در معرض سرب، جیوه، حلال‌های آلی و تابش‌های یونیزه احتمال سقط جنین را افزایش می‌دهد.
فاصله بین بارداری‌ها: چنانچه خانمی در فاصله کمتر از 6 ماه پس از حاملگی کامل قبلی آبستن شود، احتمال سقط جنین اندکی افزایش می‌یابد. از آنجایی که کم بودن فاصله بین دو بارداری عوارضی مانند زایمان زودرس را در پی دارد، بهتر است مدت بیشتری به رحم استراحت داده شود.
انواع سقط جنین
سقط جنین با توجه به زمان و دلیل سقط به گونه‌های متفاوت تقسیم‌بندی می‌شود. شایع‌ترین انواع سقط جنین به شرح زیر می باشد:
بارداری شیمیایی
بسیاری از سقط های زود هنگام به بارداری شیمیایی موسوم است و منظور این است که تخمک باردار شده است اما هرگز در رحم لانه‌گزینی نکرده است. اگر چه بارداری شیمیایی میزان هورمون بارداری hCG را افزایش می‌دهد و نتیجه آزمایش بارداری مثبت می‌شود، اما هیچ اثری از جفت یا کیسه آب در سونوگرافی دیده نمی‌شود.
حاملگی پوچ
تخمک باردار شده به دیواره رحم متصل می‌شود و رشد جفت و تولید هورمون بارداری شروع می‌شود و رشد جفت بدون رشد جنین ادامه می‌یابد و کیسه آب خالی در سونوگرافی دیده می‌شود.
تهدید به سقط
اگر متخصص در هر زمانی قبل از هفته بیستم احتمال دهد که خونریزی شدید مقدمه سقط جنین است، تشخیص تهدید به سقط می‌دهد. در این حالت سقط جنین واقعاً رخ نداده است. در واقع نیمی از بانوان در شرایط تهدید به سقط با رعایت توصیه‌های متخصص زنان و زایمان در نهایت بارداری را به سلامت و موفقیت پشت سر می‌گذارند. متخصص معمولاً استراحت مطلق یا مصرف دارو را برای پیشگیری از سقط به مادر توصیه می‌کند.
سقط اجتناب ناپذیر
اگر خونریزی شدید باشد و باز بودن دهانه رحم در معاینه زنان مشخص شود، سقط جنین اجتناب‌ناپذیر نامیده می‌شود؛ یعنی این که سقط در حال انجام است و متاسفانه قابل توقف نیست.
سقط فراموش شده
سقط بدون خونریزی سقط فراموش شده نامیده می‌شود و مادر تا زمان معاینه توسط متخصص و شنیده نشدن ضربان جنین در سونوگرافی متوجه سقط نمی‌شود.
بعد از سقط جنین چه اتفاقی می افتد؟
اگر دهانه رحم گسترش یا گشاد شود، اما هیچ خونریزی یا دردی وجود نداشته باشد، متخصص زنان و زایمان ممکن است وضعیت دهانه رحم را نامناسب ارزیابی کند و در صورت لزوم سرکلاژ (دوختن دهانه رحم) را در هفته‌های پایانی برای جلوگیری از سقط جنین انجام دهد.
در برخی موارد، ممکن است سقط جنین به طور کامل انجام نشده باشد یا تمام محتویات رحم شامل جنین، پوشش داخلی اضافی رحم یا باقیمانده‌های دیگر از بارداری به طور طبیعی خارج نشده باشند که ممکن است منجر به تخلیه کامل رحم در مدت بیش از دو هفته شود. علاوه بر این، برخی از بارداری‌ها ممکن است به شکل فراورده‌های باقیمانده یا بقایای آبستنی در رحم باقی بمانند. به منظور بهبود و تنظیم مجدد دوره قاعدگی، تخلیه رحم ضروری است. بنابراین، در صورت سقط ناقص، متخصص زنان و زایمان ممکن است مصرف دارو یا انجام جراحی (دیلاتاسیون و کورتاژ یا D&C) را برای تخلیه کامل رحم توصیه کند. همچنین بعد از سقط، احتیاط‌های بیشتری باید رعایت شود، به عنوان مثال، به منظور پیشگیری از عفونت، هیچ وسیله‌ای نباید تا دو هفته وارد واژن شود.
راه های جلوگیری از سقط جنین
روش های مختلفی برای جلوگیری از سقط جنین وجود دارد که برخی از آن ها به شرح زیر می باشد:
- تحت کنترل درآوردن عارضه‌های مزمن قبل از بارداری
- نگه داشتن وزن در حد سالم
- مصرف ویتامین قبل از بارداری شامل فولیک اسید و دیگر ویتامین‌های B
- جلوگیری از ابتلا به عفونت‌هایی مانند بیماری‌های قابل انتقال از راه رابطه جنسی یا درمان کردن آن‌ها
- ترک کردن سیگار و الکل
- مصرف داروهای مورد تایید پزشک
بعد از سقط جنین چه اقدامات و مراقبت هایی می بایست رعایت شود؟
بعد از سقط جنین، اقدامات مراقبتی و درمانی بسیار اهمیت دارند. موارد مهمی که باید رعایت کرد عبارتند از:
- اجتناب از رفتن به سونا و استخر برای مدتی، زیرا این کار ممکن است باعث افزایش خطر عفونت شود.
- مصرف داروها بر اساس تجویز پزشک و به موقع و سر وقت.
- توجه به تغذیه و مصرف غذاهای حاوی ویتامین و مواد مغذی سالم برای دوران نقاهت.
- استفاده از کمپرس یخ در صورت داشتن درد.
- اجتناب از رابطه جنسی برای مدت 2 الی 3 هفته.
- نگرانی نکردن در مورد خونریزی، زیرا این امر معمول است ولی در صورت طولانی بودن خونریزی، حتما باید به پزشک مراجعه کرد.
- کاهش استرس و اضطراب برای مدتی بعد از سقط جنین.
سوالات متداول
کلام آخر
مادر این نوشته قصد داشتیم تا به طور کامل در مورد سقط جنین اطلاعاتی در اختیار شما قرار گرفت پس توجه دشاته باشید که اگر سقط جنین به طور غیر قانونی یا ناخواسته انجام داده شود می تواند عوارض زیادی را از جمله باقی ماندن جنین در رحم مادر و آسیب دیدی رحم را برای مادر به همراه داشته باشد. پس با توجه به اهمیت این موضوع شما عزیزان می توانید در مور مشکلات و مسائل زنانه خود به دکتر فاطمه سمامی جراح و متخصص زنان و زایمان و نازایی در تهران مراجعه کنید.
