پزشکان معمولا به خانم‌های باردار توصیه می‌کنند تحرک داشته باشند و پیاده‌روی را از قلم نیندازند. اما این پیاده‌روی و تحرک به جز اینکه باعث بهتر شدن جریان خون در رگ‌ها می‌شود، از بروز آمبولی ریه که بیماری شایعی در قبل و بعد از زایمان است هم جلوگیری می‌کند. ما در این نوشتار درباره آمبولی ریه پس از زایمان می‌گوید به طور مفصل صحبت خواهیم کرد پس تا انتهای این نوشتار همراه ما باشید.
آمبولی ریه به مسدود شدن عروق ریه و انسداد مکانیکی در شریان‌های ریه گفته می‌شود.
آمبولی ریه بعد از زایمان در هر 7 هزار حاملگی یکبار رخ می‌دهد گرچه احتمال بروز آن هم قبل از زایمان و هم بعد از زایمان وجود دارد. نحوه بروز این عارضه در قبل و بعد از زایمان یکسان است اما آمبولی‌هایی که پس از زایمان اتفاق می‌افتند، درصد مرگ و میر بیشتری دارند.
لخته شدن ورید‌های عمقی همراه با آمبولی ریه
تقریبا 70 درصد از افراد دچار آمبولی ریه، دارای لخته شدن ورید‌های عمقی هستند. بنابراین، این عارضه ممکن است هم در زایمان طبیعی و هم در سزارین رخ دهد. دکتر فاطمه سمامی، یک متخصص زنان در تهران، اظهار داشته است که درصد بروز آمبولی ریه در زایمان سزارین بیشتر است؛ زیرا در این روش زایمانی، بیمار جراحی شده و مقداری خون از دست داده است که می‌تواند از عوامل بروز آمبولی باشد. خطر بروز آمبولی ریه در مادران از هفته اول بعد از زایمان تا 6 ماه بعد وجود دارد، اما بیشترین احتمال بروز آن در اولین هفته پس از زایمان است. خانم‌هایی که تازه زایمان کرده‌اند، ممکن است در هفته اول تحرک‌شان کم شود که این کم‌تحرکی یکی از فاکتور‌های بروز آمبولی ریه است.
علائم آمبولی ریه را بشناسید!
علائم آمبولی ریه شامل تنگی نفس ناگهانی، درد قفسه سینه، سرفه، سَنکوپ، و خونریزی ریوی (شامل سرفه‌های خونی یا خلط خونی) می‌باشد که در تقریبا 80 درصد از بیماران دیده می‌شود.
در مواردی که آمبولی ریه به مرحله حاد و پر‌خطر برسد و 60 تا 85 درصد از عروق ریه مسدود شوند، فشار خون ریه اتفاق می‌افتد. اگر 75 تا 85 درصد عروق ریه مسدود شوند، گردش خون ریه مسدود شده و به مرگ ختم می‌شود. لخته شدن ورید‌های عمقی منجر به ایجاد لخته خون و مسدود شدن ورید می‌شود که به آن ترومبوز می‌گویند.
عوامل بروز آمبولی ریه
عواملی که می‌توانند باعث بروز آمبولی ریه شوند، شامل زایمان سزارین، دیابت، خونریزی، کم‌خونی و ویار سنگین در دوران بارداری و بی‌تحرکی هستند؛ بنابراین، در دوران بارداری لازم است استراحت کافی داشته باشید. علاوه بر این، جراحی ارتوپدی به علت شکستگی پا و ناتوانی حرکتی که از آن ناشی می‌شود، نیز یکی از عوامل بروز آمبولی است.
همچنین، بیماران مبتلا به اختلال ترومبوفیلیک ارثی که دارای اختلالات ژنتیکی هستند ممکن است به آمبولی مبتلا شوند. در این افراد، پروتئین‌های خاصی در بدن تولید می‌شود که در صورت بروز خونگرمی یا آمبولی، آن را کنترل می‌کنند، اما افراد مبتلا به این اختلال ژنتیکی به دلیل وجود نداشتن این پروتئین‌ها به صورت ارثی یا به علت بیماری سرطان مستعد بروز آمبولی هستند.
علائم ترومبوز
علائم ترومبوز عادتاً مشخصی ندارند؛ اما به طور معمول، آن بطور ناگهانی و سریع شروع می‌شود و درد و ورم در ناحیه ساق و ران پا دیده می‌شود. با این حال، تشخیص آن بسیار مشکل است، زیرا زنان باردار به دلیل بروز ورم ناشی از بارداری می‌توانند ترومبوز را نادیده بگیرند.
لازم به ذکر است که بسیاری از افراد حتی خودشان نمی‌دانند که سابقه ژنتیکی این بیماری را داشته باشند. افرادی که در خانواده خود موارد مرگ ناگهانی بر اثر آمبولی ریه داشته‌اند و یا افرادی از خانواده نزدیک خود را درگیر ترومبوز شده‌اند، ممکن است به وجود آمبولی ریه مشکوک شوند. همچنین، خانم‌هایی که ترومبوز دارند ولی باردار نیستند و هیچ علامتی از آمبولی ریه در آنها مشاهده نشده است، احتمالاً دارای علت ژنتیکی هستند.
پیشگیری و درمان آمبولی
به گفته دکتر سمامی، برای پیشگیری از بروز آمبولی ریه، خانم‌ها باید اقدامات مراقبتی لازم را در دوران بارداری انجام دهند. این اقدامات شامل گزارش شرح حال مناسب به پزشک، اطلاع رسانی در مورد سابقه لخته شدن خون در خانواده، جلوگیری از بی‌تحرکی، اصلاح کم‌خونی و استفاده از جوراب‌های واریس یا الاستیک می‌شود. همچنین، پس از زایمان، باید از بلند کردن اشیاء سنگین و بی‌حرکتی بیش از حد خودداری کرد و سیگار نکشید.
در صورتی که بیمارانی زمینه ارثی یا مشکوک به آمبولی ریه دارند، داروهای ضدانعقادی به آنها تجویز می‌شود تا از بروز این عارضه جلوگیری شود. درمان آمبولی ریه معمولا با هپارین و داروهای ضدانعقادی انجام می‌شود. به طور کلی، پیشگیری از آمبولی ریه بسیار مهم است و باید در این زمینه اقدامات لازم را انجام داد.
