قرص ضد بارداری در شیردهی: عوارض و راهنمایی‌ها

زمانی که مادر قصد استفاده از قرص‌های ضد بارداری در دوران شیردهی را دارد، باید عوارض جانبی احتمالی این قرص‌ها بر خود و همچنین نوزادش را مد نظر قرار دهد. بسیاری از داروها نظیر قرص‌های ضد بارداری از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل می‌شوند. آگاهی مادر نسبت به عوارض جانبی مصرف قرص ضد بارداری در شیردهی می‌تواند در اتخاذ یک تصمیم آگاهانه برای کنترل بارداری به او کمک کند و علاوه بر این مادر با ادامه شیر دهی می‌تواند رابطه نزدیکی با نوزاد خود برقرار کند.

[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#6cdbe4″]

مصرف برخی از قرص‌های ضدبارداری می‌تواند عوارضی به دنبال داشته باشد که این عوارض در دوران شیردهی مادر و نوزاد را تحت تأثیر قرار خواهد داد. لازم است قبل از استفاده از هرگونه قرص ضد بارداری با پزشک مشورت و بهترین روش پیشگیری با توجه به شرایط خاص شما و سابقه بیماری‌های قبلی و الگوی شیردهی‌تان انتخاب گردد.

جهت دریافت مشاوره و یا رزرو نوبت می‌توانید با شماره‌های 02122683919– 02122683818– 02177839463 تماس حاصل فرمایید.[/alert]

تغییر در قدرت باروری در دوران شیردهی

بارداری زمانی به بهترین نحو کنترل می‌شود که نوزاد بیشتر از 4 ساعت در طول روز و 6 ساعت در طول شب بین زمان‌های شیردهی تغذیه نشود. الگوی تغذیه با شیر مادر فاکتور اصلی در این روند محسوب می‌شود. شیمی بدن مادر نیز تأثیرات خاص خود را دارد. برخی از مادران بدون مصرف داروهای مکمل به شیردهی خود ادامه می‌دهند و همچنان در چند ماه اول دوران شیردهی خود قاعدگی را تجربه می‌کنند. اما برخی دیگر از مادران که نوزادان‌شان تغذیه مکمل ندارند و در طول شب می‌خوابند، به مدت 12 ماه یا حتی بیشتر قاعدگی را تجربه نمی‌کنند. برخی از زنان هم به مدت دو سال یا بیشتر دچار قاعدگی نمی‌شوند. بعد از به پایان رسیدن دوره نفاس (یک دوره خونریزی و ترشحات به مدت 2 تا 4 هفته بعد از زایمان) مادران شیرده اغلب هیچ نوع خونریزی واژنی را به مدت چند ماه تجربه نمی‌کنند. اولین دوره قاعدگی اغلب بعد از عدم تخمگ گذاری رخ می‌دهد. بسیاری از زنان این نوع قاعدگی را به عنوان هشدار و نشانه بارداری خود به شمار می‌آورند. معمولا خونریزی‌های کوتاه یا لکه‌ بینی به عنوان اولین نشانه‌های بازگشت به دوران باروری در نظر گرفته می‌شوند. هرگونه خونریزی و لکه بینی که بیش از چند روز طول بکشد باید به عنوان نشانه بارداری مجدد در نظر گرفته شود. قاعدگی نامنظم مادران در دوران شیردهی امری غیرمعمول نیست. برخی از مادران کاهش حجم اندکی را در میزان شیر خود در دوران قاعدگی‌شان تجربه می‌کنند، این وضعیت بعد از چند روز برطرف می‌شود و حجم شیر مادر دوباره افزایش می‌یابد. آگاهی در مورد روش‌های جلوگیری از بارداری قبل از وقوع بارداری مجدد بسیار مهم است.

چه نوع قرص بارداری را مصرف کنیم؟

زمانی که عوارض جانبی قرص‌های ضد بارداری را ارزیابی می‌کنید، باید نوع قرصی که در دوران شیردهی مصرف می‌‌کنید را نیز در نظر بگیرید. این قرص‌ها به ‌طور کلی در دو نوع عرضه می‌شوند. قرصی که اغلب توسط پزشکان تجویز می‌‌شود، ترکیبی از استروژن و پروژسترون است. این قرص‌ها با نام‌های مختلفی در بازار عرضه و به عنوان روشی قابل اطمینان در جلوگیری از باروری در نظر گرفته می‌شوند. مصرف استروژن برای زنان شیرده توصیه نمی‌شود. زیرا ثابت شده است که این ماده تا حد زیادی حجم شیر مادر را کاهش می‌دهد. به همین دلیل پزشکان اغلب به جای این قرص‌ها، قرص‌های حاوی پروژسترون را برای مادران شیرده تجویز می‌کنند. احتمال عدم تأثیر این قرص‌ها اندکی بالاتر است. زیرا دوز کمتر هورمون موجود در آن‌ها احتمال عدم تأثیر آن‌ها را افزایش می‌دهد. مصرف این قرص‌ها اختلالی در شیردهی مادر ایجاد نمی‌کند، زیرا پروژسترون به اندازه استروژن تأثیری بر حجم شیر مادر ندارد.

اثرات و عوارض قرص ضد بارداری در دوران شیردهی

مهم‌ترین عارضه جانبی مصرف قرص‌های استروژن و پروژسترون برای مادران شیرده کاهش قابل توجه در حجم شیر ناشی از استروژن است. اگر مادر بخواهد از قرص‌های ترکیبی ضد بارداری حاوی استروژن و پروژسترون استفاده کند، باید زمانی مصرف این قرص‌ها را شروع کند که شش ماه از سن نوزاد گذشته است و نوزاد با غذاهای غیر از شیر نیز تغذیه می‌شود. زنانی که از قرص‌های ضد بارداری استفاد می‌کنند باید علاوه بر تأثیر این قرص‌ها بر روی میزان حجم شیرشان، به عوارض جانبی این قرص‌ها بر تمام افراد مصرف کننده نیز توجه کنند. برخی از این عوارض عبارتند از قاعدگی نامنظم، لکه‌ بینی، حالت تهوع، حساسیت و دردناکی سینه، افزایش وزن، احتباس آب، لکه‌های تیره بر روی پوست و تغییرات خلقی. مصرف این قرص‌ها همچنین علائم خطرناک مهم دیگری را نیز به دنبال دارند که نشان دهنده واکنش‌های خطرناک‌تری نظیر تشکیل لخته‌های خونی می‌باشد. این علائم عبارتند از: دردهای شدید شکمی، درد قفسه سینه، تنگی تنفس، سردردهای شدید، اختلال بینایی (مانند دو بینی) و بی‌حسی یا درد شدید دست و پا.

عوارض جانبی مصرف قرص‌های ضد بارداری بر کودکان شیرخوار

بارزترین عوارض جانبی مصرف قرص‌های ضد بارداری بر روی کودکان شیرخوار کاهش حجم شیر مادر است که رشد کم، سوءتغذیه و به پایان رسیدن رابطه شیردهی مادر و نوزاد را به دنبال دارد.

گزینه‌های جلوگیری از بارداری در دوران شیردهی

به دلیل نگرانی‌هایی که در مورد قرص‌های ضد بارداری حاوی استروژن و تأثیرات آن‌ها بر حجم شیر مادر وجود دارد، بیشتر پزشکان و مادران مصرف قرص‌های ضد بارداری صرفا حاوی پروژستین یا استفاده از ایمپلنت پروژستین را در دوران شیردهی ترجیح می‌دهند. قرص‌هایی که فقط حاوی پروژستین هستند در مقایسه با قرص‌های ترکیبی استروژن و پروژستین تأثیر کمتری در متوقف کردن تخمک گذارى دارند. به همین دلیل مصرف آن‌ها باید دقیقا طبق دستور پزشک باشد. در صورت مصرف نامنظم و جا انداختن یک قرص نباید انتظار پیشگیری از بارداری را داشته باشید. پزشکان توصیه می‌کنند که مصرف قرص‌های ضد بارداری را حداقل تا شش هفته بعد از زایمان به تأخیر اندازید. این کار به دو دولیل است: اول این که حجم شیر و الگوی شیردهی باید در طول این مدت به خوبی تثبیت شود و دوم این که نوزاد در ماه‌های بعدی بهتر می‌تواند هر نوع هورمونی که در شیر وجود دارد، هضم کند. اگر می‌خواهید از قرص‌های ترکیبی استروژن و پروژستین استفاده کنید باید تا 6 ماه بعد از زایمان، یعنی زمانی که رژیم غذایی نوزاد می‌تواند هر گونه کاهش حجم شیر شما را جبران کند، صبر کنید. انواع مختلف قرص‌های خوراکی ضد بارداری تأثیرات متفاوتی بر افراد مختلف دارد. یک نوع قرص بارداری ممکن است حجم شیر مادر را کاهش دهد، در حالی که ممکن است چنین تأثیری بر مادر دیگر نداشته باشد. قرص‌های ضد بارداری باید طبق خصوصیات فردی و واکنش بدن مادر به مصرف قرص‌ها تجویز گردد.

روش‌های جایگزین

اگر حجم شیر شما تحت تأثیر مصرف دارو قرار گرفته است و یا نمی‌خواهید دچار این وضعیت شوید، باید روش‌های دیگر جلوگیری از بارداری را در نظر بگیرید. اولین گزینه برای جلوگیری از باردار شدن مادران شیرده روش‌های غیر هورمونی می‌باشد. این روش‌ها عبارتند از:

• استفاده از کاندوم: یکی از مزیت‌های استفاده از این روش، دسترس‌پذیری آسان کاندوم‌ و عدم تأثیرگذاری آن بر شیردهی می‌باشد. کاندوم‌ در صورتی که به درستی مورد استفاده قرار گیرد، اثرگذاری بالایی دارد و می‌تواند در مقابل بیماری‌های مقاربتی تا حدودی از مادر محافظت کند، علاوه بر این کاندوم خطری برای مادر یا نوزاد ندارد. استفاده از کاندوم‌ ممکن است باعث تحریک بافت واژن شود. به همین دلیل لازم است قبل از استفاده کمی آن را لغزنده‌تر کنید.
• استفاده از دیافراگم: این روش نیز تأثیری بر روی شیردهی ندارد و در صورتی که به درستی مورد استفاده قرار گیرد، می‌تواند اثرگذاری بالایی داشته باشد. اثرگذاری دیافراگم‌ها به استفاده از آن‌ها در کنار مصرف اسپرم کش (اسپرمیسید) بستگی دارد. علاوه بر این دیافراگم‌ بعد از تولد نوزاد و بازگشت رحم به اندازه قبل از بارداری، باید دوباره به درستی جاگذاری شود.
• استفاده از اسپرم کش: ژل اسپرم کش (اسپرمیسید) هیچ تأثیری بر روی شیردهی ندارد و در صورتی که طبق دستورالعمل پزشک مصرف شود، می‌تواند اثرگذاری بالایی داشته باشد. استفاده از آن ممکن است باعث تحریک واژن زن و همچنین آلت مرد گردد. هنوز شواهدی در مورد انتقال اسپرمیسید به شیر مادر و تأثیر آن بر روی نوزاد گزارش نشده است.
• استفاده از آی ‌یو ‌دی: آی یو دی‌ نیز هیچ اثری بر روی شیردهی مادر نمی‌گذارد و تأثیرگذاری بالایی در جلوگیری از بارداری دارد. درصورتی که آی یو دی به درستی نصب نشود و یا زودتر از شش هفته پس از زایمان نصب گردد، احتمال دفع آن یا سوراخ شدن رحم وجود دارد.
• روش‌های دائمی پیشگیری از بارداری: روش‌های دائمی مانند وازکتومی و بستن لوله‌های رحم هیچ اثری بر روی شیردهی مادر ندارند و تقریبا 100 درصد مؤثر هستند. این روش‌ها بازگشت‌ناپذیر هستند و تنها باید در صورتی مورد استفاده قرار گیرند که زوجین دیگر قصد بارداری نداشته باشند. اگر زوجین قصد استفاده از این روشها را داشته باشند، بهتر است ابتدا مشاوره دریافت کنند. وازکتومی از طریق یک جراحی کوچک انجام می‌شود و عوارض جانبی اندکی دارد. بستن لوله رحم نیز مانند همه عمل‌های جراحی خطرات خاص خود را دارد و ممکن است جدایی مادر و کودک را برای مدتی کوتاه به دنبال داشته باشد.